Το πανηγύρι του Άη Συμιού έχει ένα πολυσύνθετο ιστορικό, κοινωνικό και συμβολικό χαρακτήρα. Πρόκειται για μία τελετή που εξυμνεί τη λεβεντιά και τον πόθο των Μεσολογγιτών για λευτεριά. Είναι το πανηγύρι των αρματωμένων ανδρών -που ντύνονται όπως οι παλαιοί κλέφτες και αγωνιστές- και των καβαλάρηδων, οι οποίοι ομαδικά ξεκινούν από το Μεσολόγγι και επισκέπτονται τον Αη Συμιό, προσκυνούν και γλεντούν όλη τη νύχτα για να επιστρέψουν την επόμενη ημέρα έφιπποι στην πόλη του Μεσολογγίου, παρελαύνοντας και γλεντώντας. Ένα στοιχείο του πανηγυριού αυτού, που διατηρείται έως σήμερα, είναι ο ήχος του ζουρνά και του νταουλιού, το οποίο μέσω της συμμετοχής των τσιγγάνων παρέμεινε ανόθευτο για να εκφράζει τον ηρωισμό και τη λεβεντιά των Μεσολογγιτών.
Κάθε χρόνο το τετραήμερο της Πεντηκοστής και του Αγίου Πνεύματος, γιορτάζεται στο Μεσολόγγι το εθνικό – Θρησκευτικό πανηγύρι του Αη–Συμιού, άρρηκτα συνδεδεμένο με τις λαμπρότερες σελίδες της Ιερής Πόλης. Αυτές, της εξόδους της φρουράς Μεσολογγίου. Στο Μοναστήρι του Αη-Συμιού ήπιαν το πρώτο νερό της λευτεριάς, κάτω απ’ τα βαθύσκιωτα πλατάνια, όσοι εξοδίτες επέζησαν απ’ την μεγάλη σφαγή.
Πανηγύρια που φημίζονται για τη θρησκευτική ή την εμπορική σημασία τους, υπάρχουν σε πολλά μέρη της πατρίδας μας. Όμως πανηγύρι με ένα πολύ σύνθετο ιστορικό, θρησκευτικό, κοινωνικό και συμβολικό μαζί χαρακτήρα, μονάχα στο Μεσολόγγι συνηθίζεται. Εκεί κάθε χρόνο, το ξημέρωμα της μεγάλης γιορτής της Πεντηκοστής, σημαίνει και την έναρξη ενός τριημέρου, γραφικότατου λαϊκού πανηγυριού, ένα ηρωικό τραγούδισμα του ακοίμητου πόθου της λευτεριάς, γλέντι μαζί και κατάνυξη.
Το πανηγύρι πήρε το όνομά του από το μεταβυζαντινό μοναστήρι του Αη-Συμιού, που χτίστηκε το 1740 σε μια λαγκαδιά του Ζυγού, κατάφυτη, οκτώ χιλιόμετρα ανατολικά του Μεσολογγίου.
Όταν έφυγαν από τη ζωή και οι τελευταίοι που σώθηκαν από την έξοδο, οι νεότεροι σκέφτηκαν ότι άξιζε να τιμούν τους ηρωικούς αυτούς προγόνους τους με μεγαλύτερες και πιο επιβλητικές εκδηλώσεις, διατηρώντας, φυσικά, ως πυρήνα αυτών των εκδηλώσεων, το μνημόσυνο των εξοδιτών στον Αη-Συμιό. “Και δημιούργησαν εκεί” γράφει ο Κ. Κώνστας, “στην πολιτεία τη συνώνυμη με την Ελλάδα, τον Αη- Συμιό, το πανηγύρι με το πλούσιο λαϊκό χρώμα, την ξεχωριστή του λαογραφική σημασία, όπου η λεβεντιά του τόπου βρίσκει έκτοτε τη διέξοδο και το τραγούδι της. Η ψυχή των σημερινών απόγονων των Ελεύθερων Πολιορκημένων φτερώνεται και το φρόνημα θερμαίνεται όλες εκείνες τις ώρες του τριημέρου ξεφαντώματος στις πλατείες, στα στενά ντερσέκια του Απάνου και Κάτου Παζαριού, στους Μώλους της Ιερής Πολιτείας.”(Κ.Σ. Κώνστα, Ο “Αη Συμιός” του Μεσολογγίου. Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 4/6/1961)
Γεμάτη ευλάβεια και ιερό σεβασμό ήταν πάντα στις καρδιές των Μεσολογγιτών η μνήμη Συμεώνος του Θεοδόχου, που η εκκλησία μας την τιμά στις 3 Φεβρουαρίου. Ανήμερα της γιορτής και στην καρδιά του χειμώνα ανέβαιναν στο μοναστήρι του για το οικογενειακό προσκύνημα. Ημέρα αργίας ή γιορτή του. Αλλά και το ανοιξιάτικο πανηγύρι του Αη-Συμιού δεν είναι νεότερο. Συνηθιζόταν και στην Τουρκοκρατία. Με την ανοχή των Τούρκων, που είχαν επιτρέψει στους ραγιάδες την ελεύθερη τέλεση των πανηγυριών, οι Μεσολογγίτες συγκεντρώνονταν την Κυριακή της Πεντηκοστής στο μοναστήρι, εκκλησιάζονταν σε αυτό την Δευτέρα του Αγίου Πνεύματος, έψεναν ύστερα σφαχτά και ακολουθούσαν γλέντια, χοροί και ξεφαντώματα. Ο ξεσηκωμός είχε αναστείλει τη συνήθεια. Με την απελευθέρωση όμως, ξανάρθε στη ζωή με περισσότερη μάλιστα λαμπρότητα, γιατί ο χώρος του μοναστηριού είχε συνδεθεί στενά με την τοπική ιστορία. Εκεί, προσυμφωνημένο σημείο σύναξης των “Εξόδικων”, γράφτηκε ο επίλογος της Εξόδου, όταν τα λείψανα της φρουράς του Μεσολογγίου ανύποπτα έπεσαν επάνω στους εχθρούς, που τους περίμεναν. Σε φονικότατη συμπλοκή χύθηκε και άλλο αθώο αίμα, τα ξημερώματα της 11ης Απριλίου 1826. Για τούτο, λοιπόν, και η τόση εθνική επιδεκτικότητα του πανηγυριού, που συνεχίζεται και την Τρίτη της Αγίας Τριάδος με τη μετάβαση στο ομώνυμο μοναστήρι της Κλείσοβας, λαϊκό και τούτο προσκύνημα, συνδυασμένο με τους γνωστούς αγώνες της νησίδας, τότε που το Μεσολόγγι σπάραξε “μεσ΄ τον κλείσιμο της Αραπιάς, μεσ’ το δαρμό της πείνας”.
Χαρακτηριστικό στοιχείο του γιορτασμού είναι οι “αρματωμένοι”, Μεσολογγίτες ντυμένοι με την παλιά λαϊκή ενδυμασία, με πολλά άρματα, χρυσοποίκιλτα δηλαδή κοσμήματα και άλλα εξαρτήματα της ανδρικής φορεσιάς.
Οι αρματωμένοι, με την απαραίτητη συνοδεία “ζυγιάς”(δυο ζουρνάδες και ένα νταούλι) σχηματίζουν από το πρωί της Πεντηκοστής παρέες με ορισμένη οργάνωση και καθιερωμένο εθιμικό τυπικό. Αφού γυρίζουν στους δρόμους του Μεσολογγίου, το απόγευμα, μαζί με έφιππτους συνεορταστές, ξεκινούν από το περίβολο της εκκλησίας του Αγίου Σπυρίδωνα για το μοναστήρι, σταματώντας, για λίγο, στον κήπο των Ηρώων, όπου ψάλλεται τρισάγιο.
Στο χώρο του μοναστηριού με τα πανύψηλα πλατάνια, κάθε παρέα έχει το δικό της προκαθορισμένο από χρόνια χώρο, όπου κρεμούν τα άρματα, αφού πρώτα προσκυνήσουν και προσευχηθούν στην εκκλησία. Ακολουθεί ολονύχτιο γλέντι με “αισυμιώτικα” τραγούδια και με τοπικούς χορούς. Αργά το βράδυ της επόμενης ημέρας, που και αυτή περνά με χορούς και τραγούδια, γίνεται θεαματική επιστροφή στο Μεσολόγγι και υποδοχή των αρματωμένων από πλήθος κόσμου που τους περιμένει στην είσοδο της πόλης. Το γλέντι συνεχίζεται, με ισιαίτερο ενδιαφέρον στοιχείο το λεγόμενο “χορό του πεθαμένου”, με θέμα το θάνατο και την ανάσταση ενός αρματωμένου.
Το πανηγύρι τελειώνει μεσάνυχτα της Τρίτης προς Τετάρτη με την ευχή όλων: “Καλό Αη–Σμυρνιό να ΄χουμε”. Από την επόμενη κιόλας ημέρα αρχίζουν οι ετοιμασίες για τον γιορτασμό της επόμενης χρονιάς.
Ως αρχή του πανηγυριού ο Χρ. Ευαγγελάτος αναφέρει το έτος 1836. Εκείνη τη χρονιά είχαν αποπερατωθεί και οι εργασίες ανοικοδόμησης του μοναστηριού, το οποίο είχε καταστραφεί το 1826 από τα στρατεύματα του Ιμπραήμ και του Κιουταχή.
Το πανηγύρι του Αη – Συμιού είναι μία εθιμική εκδήλωση της Πεντηκοστής, της οποίας το Σάββατο χαρακτηρίζεται και ως “Ψυχοσάββατο, με την οποία τιμάται σήμερα η μνήμη των Εξοδιτών, αφού την ημέρα αυτή, σύμφωνα με τις λαϊκές δοξασίες, οι ψυχές αφήνουν τον επάνω κόσμο, όπου παραμένουν όλο το διάστημα της πασχαλινής περιόδου.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Γ.Ν. Αικατερινίδη, Το παανηγύρι του Αη – Συμιού, Επτά Ημέρες (εφημ. Καθημερινή), 3/6/01,
Γεώργιος Κομτζιάς, το πανηγύρι της Αγι’ Αγάθης, Αιτωλικό 1999,
Κ.Σ. Κώνστα Άπαντα, τ. 7ος (επιμέλεια Θ. Μ. Πολίτη), Αθήνα, 1994.
του Κώστα Κονταξή
όπως δημοσιεύτηκε στο περιοδικό ΕΠΙΚΑΙΡΑ Αιτωλοακαρνανίας, τ.78, Ιούνιος 2002
