Η συμβολή των ηθών και εθίμων του τόπου καταγωγής στη διαμόρφωση της «Ταυτότητας του Εγώ».

Του Ζαφείρη Σπ. Χρήστου
Σε μια εποχή κατά την οποία όλες οι σταθερές αξίες, όπως τις
γνωρίζαμε, διέρχονται κρίση οφείλουμε να στρέψουμε το βλέμμα μας στη
νεολαία και να προβληματιστούμε σχετικά με τους τρόπους που θα
μπορούσαμε να τους βοηθήσουμε να δημιουργήσουν μια ολοκληρωμένη
προσωπικότητα. Με άλλα λόγια τους τρόπους που θα μπορούσαν να
συμβάλουν εποικοδομητικά στη διαμόρφωση της «Ταυτότητας του Εγώ»
τους. Ο γράφων, λοιπόν, ως πρώτο τρόπο θα προέτασσε τα ήθη και τα
έθιμα του τόπου καταγωγής.
Καταρχάς, θα ήταν σκόπιμο να επεξηγηθεί ο όρος «Ταυτότητα του
Εγώ» προκειμένου να γίνει κατανοητή, στη συνέχεια, η συμβολή των
ηθών και εθίμων σε αυτή. Κάθε παιδί, και κυρίως ο έφηβος , το κύριο
πρόβλημα που αντιμετωπίζει, ως αναπτυσσόμενη προσωπικότητα, είναι
να δώσει απάντηση στα ερωτήματα: «Ποιος είμαι; Από πού έρχομαι; Πού
κατευθύνομαι;» Μία ικανοποιητική απάντηση στο ερώτημα αυτό
προϋποθέτει ότι το άτομο μπόρεσε να συνενώσει όλα τα ποικίλα
προηγούμενα βιώματά του σε ένα αρμονικό ενιαίο όλο και να δώσει την
προοπτική της συνέχειας από το παρελθόν στο παρόν και στην
προετοιμασία για το μέλλον. Πρέπει το άτομο να διαμορφώσει μια εικόνα
του εαυτού του ως πρόσωπο. Να νιώθει ότι είναι ξεχωριστό πρόσωπο, με
τη δική του αξία. Επίσης, πρέπει να νιώθει ότι η εικόνα αυτή του
προσώπου του έχει μία εσωτερική ενότητα και σταθερότητα μέσα στο
πέρασμα του χρόνου. Να νιώθει ότι είναι το ίδιο πρόσωπο που ήταν ως
παιδί και που πρόκειται να είναι και στο μέλλον. Να πιστεύει ότι παρά τις
ποικίλες αλλαγές και «μεταμορφώσεις» που υφίσταται αναπτυσσόμενο,
έχει μια εσωτερική ενιαιότητα και προσωπική συνέχεια με το παρελθόν,
το παρόν και τις προοπτικές του μέλλοντος. Το αίσθημα, ακριβώς, όλων
αυτών είναι η «Ταυτότητα του Εγώ».
Το κύριο ερώτημα που προκύπτει, όμως, είναι: Πώς αποκτιέται αυτό
το αίσθημα; Πολλοί ψυχολόγοι υποστήριξαν ότι το άτομο από τη στιγμή
της γέννησής του δομεί, «χτίζει», την προσωπικότητά του, η οποία
επηρεάζεται από το γεωγραφικό- κοινωνικό – πολιτισμικό περιβάλλον
στο οποίο αναπτύσσεται. Θα ήθελα, ωστόσο, να σταθώ στον τελευταίο
παράγοντα, τον πολιτισμικό, όπου εντάσσονται τα ήθη και έθιμα του
τόπου στον οποίο γεννιόμαστε και μεγαλώνουμε. Σύμφωνα πάλι με τους
ίδιους ψυχολόγους, και κυρίως τον Erikson, τα ήθη και έθιμα μιας
περιοχής είναι ο πρώτος θεμέλιος λίθος για τη ομαλή ανάπτυξη της
προσωπικότητας του ατόμου. Είναι αυτά και η τήρησή τους που θυμίζουν
στο άτομο και του απαντούν στα ερωτήματα που προανέφερα: «Ποιος
είμαι; Από πού είμαι; Που κατευθύνομαι;» Αν, λοιπόν, το άτομο
γαλουχηθεί με τα ήθη και έθιμα του τόπου του θα πορεύεται αρμονικά-
θα αναπτύσσεται ομαλά- θα έχει αποκτήσει την «Ταυτότητα του Εγώ»,
που είναι το κύριο ζητούμενο. Με άλλα λόγια, θα είναι ένα άτομο που θα
έχει αρχή, ομαλή πορεία προς το παρόν και θα ατενίζει με βεβαιότητα το
μέλλον απαλλαγμένο από απορίες για το «Εγώ» του και την ύπαρξή του.
Ωστόσο, είναι ιδιαίτερα ανησυχητική η ξενομανία και ο μιμητισμός
που απομακρύνουν τη νεολαία από τα παραδοσιακά ήθη και έθιμα τους.
Στην σημερινή εποχή, εξαιτίας κυρίως των ηλεκτρονικών μέσων
ενημέρωσης και γνώσης, προβάλλονται ξενόφερτα στοιχεία, τα οποία,
μάλιστα, προτρέπουν τους νέους ανθρώπους να τα μιμούνται
παραμερίζοντας στοιχεία ντόπια και κατ’ εξοχήν ελληνικά. Επιπλέον, η
τεχνολογία έχει εισβάλλει στην καθημερινότητα μας λειτουργώντας ως
«σειρήνα» για τη νεολαία που την μμαγνητίζει, καθιστώντας «ντε μοντέ»
οτιδήποτε το παραδοσιακό. Ο νέος άνθρωπος ασπάζεται την τεχνοκρατία
απορρίπτοντας την παράδοση του τόπου του.
Για να αποτελέσουν οι αξίες, λοιπόν, ξανά σύστημα αναφοράς στη
ζωή των νέων ανθρώπων, επιβάλλεται η συστράτευση όλων μας στην
υπόθεση αυτή. Εξάλλου δεν έχουμε δυνατότητες για άλλη επιλογή.