Η τραγική ιστορία της σπουδαίας Ελληνίδας ηθοποιού που εκτελέστηκε από το ΕΑΜ στα Δεκεμβριανά

Υπήρξε από τις σπουδαιότερες Ελληνίδες ηθοποιούς που διέπρεψε σε ποικίλους ρόλους στη σκηνή, αφήνοντας ένα μυθικό αποτύπωμα οριακό και ανεπανάληπτο, καθώς ήδη από τα 36 της χρόνιας είχε κατορθώσει να οικοδομήσει ένα μέγιστο παράδειγμα ολοκληρωμένου καλλιτέχνη.
Ο τραγικός θάνατός της
Το νήμα της ζωής όμως της Ελένης Παπαδάκη κόπηκε νωρίς. Μόλις στα 41 της χρόνια. Εκτελέστηκε σαν σήμερα, τις πρώτες πρωινές της 22ας Δεκεμβρίου 1944, από μέλη του ΕΑΜ (“Εθνική Πολιτοφυλακή”) κατά τη διάρκεια των γεγονότων που έμειναν γνωστά ως Δεκεμβριανά.
Στις 21 Δεκεμβρίου 1944, συνελήφθη στο σπίτι του φίλου και συναδέλφου της Δημήτρη Μυράτ στα Πατήσια από άνδρες του ΕΛΑΣ, κατόπιν διαταγής του Καπετάν Ορέστη, του 23χρονου αρχηγού της ΟΠΛΑ της περιοχής. Κατηγορήθηκε για φιλογερμανική στάση και ως «φιλενάδα του Ράλλη», δηλαδή του κατοχικού πρωθυπουργού Ιωάννη Ράλλη. Φήμες που κυκλοφορούσαν στην Αθήνα την ήθελαν να παντρεύεται τον Ράλλη. Η πραγματικότητα ήταν ότι οι οικογένειες Ράλλη και Παπαδάκη συνδέονταν με φιλία από τα προπολεμικά χρόνια και η Ελένη Παπαδάκη είχε μεσολαβήσει στο Ράλλη για την απελευθέρωση αντιστασιακών ή Εβραίων καταζητούμενων. Σχεδόν ένα μήνα πριν, το Νοέμβριο του 1944, η Παπαδάκη είχε διαγραφεί από το Σωματείο Ελλήνων Ηθοποιών (ΣΕΗ), που ελεγχόταν από το ΚΚΕ, για φιλογερμανική στάση.
Τα μεσάνυχτα ξεκίνησε η ανάκρισή της από τον καπετάν Ορέστη και τις πρώτες πρωινές ώρες της 22ας Δεκεμβρίου του 1944 καταδικάστηκε σε θάνατο από έκτακτο του ΕΛΑΣ. Αμέσως μετά, μεταφέρθηκε μαζί με άλλους μελλοθανάτους στα διυλιστήρια της ΟΥΛΕΝ στο Γαλάτσι, όπου δολοφονήθηκε με δύο σφαίρες στον αυχένα από τον εκτελεστή της ΟΠΛΑ Βλάσση Μακαρώνα. Η διαταγή του Ορέστη ήταν να εκτελεστεί με τσεκούρι, αλλά ο Μακαρώνας μάλλον τη λυπήθηκε και προτίμησε ένα πιο «ανώδυνο» τρόπο.

Η Παπαδάκη παρέμεινε αγνοούμενη για ένα μήνα. Το πτώμα της βρέθηκε στις 26 Ιανουαρίου του 1945, στα διυλιστήρια της Ουλέν, προκαλώντας σοκ στην αθηναϊκή κοινωνία. Δύο ημέρες μετά, κηδεύτηκε με μεγαλοπρέπεια και θρηνήθηκε ως εθνική απώλεια.
Η πορεία της στο θέατρο
Η Ελένη Παπαδάκη γεννήθηκε στις 4 Νοεμβρίου 1903 στην Αθήνα από εύπορη οικογένεια. Ήταν εγγονή του καθηγητή Πανεπιστημίου Στυλιανού Κωνσταντινίδη. Αποφοίτησε από τη Γερμανική Σχολή Αθηνών και ολοκλήρωσε σπουδές Φιλολογίας, τις οποίες και συμπλήρωσε με σπουδές φωνητικής, μουσικής και πιάνου, στο Ελληνικόν Ωδείον Αθηνών.
Στο θέατρο, πρωτοεμφανίστηκε σε ηλικία 17 ετών στη σκηνή του Θεάτρου Τέχνης του Σπύρου Μελά το 1925 στη παράσταση “Έξι πρόσωπα ζητούν συγγραφέα” του Λουίτζι Πιραντέλλο. Η πρώτη αυτή παρουσία της χαρακτηρίστηκε από τους τότε κριτικούς ως αποκάλυψη. Ο Κ. Μπαστιάς, θεατρικός κριτικός, είχε γράψει χαρακτηριστικά στη Δημοκρατία: «σήμερα η σκηνή απέκτησε μια μεγάλη ηθοποιό».

Τον ίδιο χρόνο εμφανίσθηκε ως Ηρωδιάς στη “Σαλώμη” του Όσκαρ Γουάιλντ και ως Ρίλκε Έϋντεν στο «Ο χρόνος είναι όνειρο» του Ανρί Ρενέ Λενορμάν.
Το 1926, η Παπαδάκη έπαιξε στο Θίασο των Νέων ως πρωταγωνίστρια πλέον πολλών έργων όπως “Όταν οι γυναίκες αγαπούν” του Μπράκλαιϋ Μπουσόν, “Τζοκόντα” του Γκαμπριέλε Ντ` Αννούντσιο, Τα ωραιότερα μάτια του κόσμου του Ζαν Σερμάν, Αιμέ του Ζεραλντύ, Δωδεκάτη νύχτα του Ουίλλιαμ Σαίξπηρ, Η αναδυομένη του Ξενόπουλου, Τρισεύγενη του Κωστή Παλάμά, μεταξύ πολλών άλλων.
Τα επόμενα χρόνια συνεργάστηκε με την Κυβέλη, Μαρίκα Κοτοπούλη, Αιμίλιο Βεάκη, Νίκο Δεδραμή, Γεώργιο Παππά, Π. Γαβριηλίδη, σε ποικίλα ρεπερτόρια, όπου και διακρίθηκε με πολλές επιτυχίες. Επικεφαλής του ίδιου θιάσου το 1931 έπαιξε στη Κωνσταντινούπολη με ενθουσιώδεις κριτικές.
Αμέσως μετά την ίδρυση του Εθνικού Θεάτρου, προσλήφθηκε (Νοέμβριος 1932) ως πρωταγωνίστρια και ως το θάνατό της έπαιξε τους ρόλους:
· Δυσδαιμόνα (Οθέλλος)
· Ρεγγάνη (Βασιλιάς Ληρ του Ουίλλιαμ Σαίξπηρ)
· Πόρτσια (Έμπορος της Βενετίας)
· Βασίλισσα Ελισάβετ (Δον Κάρλος) του Σίλλερ
· Ναταλία (Πρίγκιπας του Χόνμπουργκ) του Χάινριχ φον Κλάιστ
· Ερσίλια Ντρέι (Να ντύσουμε του γυμνούς) του Λουίτζι Πιραντέλλο
· Η βεντάλια της λαίδης Γουίντερμηρ του Όσκαρ Ουάιλντ[7]
· Σελιμέν (Μισάνθρωπος) του Μολιέρου
· Έλα Ρέντχαϊμ (Γιάννης Γαβριήλ Μπόρκμαν) του Ίψεν
· Πειρασμός του Γρηγορίου Ξενόπουλου
· Ιούδας του Σπύρου Μελά κ.α.
Ιδιαίτερα ήταν τα επιτεύγματά της και στον τομέα του αρχαίου δράματος:
· Ως Κλυταιμνήστρα στην Ηλέκτρα με σκηνοθέτη τον Δ.Ροντήρη στο Ωδείο Ηρώδου του Αττικού (1936) και στην Επίδαυρο (1938)
· Αντιγόνη του Σοφοκλή (1940-41)
· Ιφιγένεια εν Ταύροις (1941)
· Εκάβη του Ευριπίδη (1943-44) στο Εθνικό Θέατρο
Στις 30 Δεκεμβρίου του 1943 ο Άγγελος Σικελιανός έγραψε στο Ελεύθερο Βήμα για την Εκάβη της Παπαδάκη, που αποτέλεσε και το κύκνειο άσμα της καριέρας της: «Η καταπληκτική ερμηνεία της Εκάβης μας σταμάτησε μπρος σε ένα γεγονός, που πολύ ολίγα όμοιά του μπορούμε να απαντήσουμε, όχι μόνο ανάμεσά μας, μα και γενικά στην ιστορία ολόκληρη της ηθοποιίας. Εννοώ το γεγονός αυτό: Να ιδούμε μια μεγάλη καλλιτέχνιδα σαν την Ελένη Παπαδάκη, να υποταχθή, να πειθαρχήση απόλυτα και ολόκληρη στο Λόγο και το Πνεύμα του έργου, με μια τέτοια καθαυτό θρησκευτική ταπείνωση μπροστά στον ποιητή, ώστε μονομιάς -όσο μεγάλη καλλιτέχνιδα κι’ αν ήταν σε πρωτήτερες της επιδόσεις- να μας αποκαλυφθή αναπλασμένη σ’ ένα άλλο ανώτατο επίπεδο δημιουργικής της Αρετής». Η ηθοποιός Έλσα Βεργή έλεγε αργότερα ότι «Η Εκάβη της Παπαδάκη ήταν το σύμβολο μιας ολόκληρης φυλής στο πρόσωπο μιας μάνας».
ΑΡΘΡΟ ΤΗΣ Χριστίνα Φαραζή ΣΤΟ klik.gr