Ο Φεβρουάριος ή Φλεβάρης είναι ο δεύτερος μήνας του έτους κατά το Γρηγοριανό Hμερολόγιο. Έχει 28 ημέρες, ενώ όταν το έτος είναι δίσεκτο έχει 29.
Η ονομασία του τυπικά, παράγεται από το λατινικό ρήμα februare, που σημαίνει καθαίρω, αγνίζω, επειδή ήταν ο τελευταίος του Ρωμαϊκού έτους και επομένως «διαβατήριος» και αποκαθαρτικός. Αργότερα, τον παρετυμολογήσαμε, από τις βροχές και τα πολλά νερά του, και είπαμε (λαϊκά) Φλεβάρης, επειδή ανοίγει «τις φλέβες του» και γεμίζει τον κόσμο νερά.
Στην Ελλάδα ο Φεβρουάριος έχει πολλές ονομασίες που σχετίζονται με τη μικρή διάρκειά του: Μικρός, Κουτσός, Κουτσοφλέβαρος, Φλιάρης και Γκουζούκης.
Στον αγροτικό βίο, ο Φλεβάρης είναι ο μήνας των αμπελιών. Τότε γίνεται το κλάδεμα, το καθάρισμα και το τσάπισμα των αμπελιών. Τότε βάζουν και καταβολάδες, δηλαδή φυτεύουν αμπέλια (εκτός και αν είναι δίσεχτος ο χρόνος). Γι’ αυτό του το περιεχόμενο ο Φλεβάρης ονομάζεται σε ορισμένα μέρη, όπου είναι βέβαια ανεπτυγμένη η αμπελουργία και Κλαδευτής.
Δύο είναι τα σπουδαιότερα έθιμα που τηρούνται μέχρι τις μέρες μας: Το ψυχοσάββατο και οι Απόκριες.
Στο Ψυχοσάββατο, όσοι έχουν αγαπημένους νεκρούς, βράζουν στάρι και το προσφέρουν για ανάπαυση των ψυχών. Αυτή τη μέρα, σύμφωνα με μια δοξασία οι ψυχές βγαίνουν και κάθονται πάνω στα δέντρα και στα βλαστάρια του αμπελιού, γι αυτό δεν κόβουν τα βλαστάρια, μήπως πέσουν οι ψυχές που είναι καθισμένες πάνω σε αυτά και κλάψουν.
Οι Απόκριες πάλι αρχίζουν με το τριώδιο, την Κυριακή του Τελώνου και του Φαρισσαίου, συνεχίζουν με την Κυριακή της Κρεατινής και κορυφώνονται με την Κυριακή της Τυρινής που λέγεται και Τρανή Αποκριά. Είναι η μέρα που κυριαρχεί το κέφι, ο χορός, οι αστεϊσμοί και οι μεταμφιέσεις. Η πανάρχαια αυτή γιορτή έχει σκοπό να ξυπνήσει τη φύση από τη χειμερία νάρκη της και να εξασφαλίσει τη βλάστηση και την καρποφορία των χωραφιών.
Οι μεταμφιεσμένοι πανηγυρίζουν στους δρόμους και στα σπίτια. Χτυπούν τύμπανα και κρατούν φαλλικά σύμβολα, λένε τολμηρά αστεία και εύχονται καλή σοδειά και ευγονία. Οι γιορτές της Αποκριάς τελειώνουν την Κυριακή της Τυρινής και επειδή εκείνη την ημέρα τρώνε συνήθως μακαρόνια με τυρί, τη λένε και Μακαρονού.
Και κάποια ακόμα λαογραφικά στοιχεία που σχετίζονται και την εκκλησία είναι τα εξής:
Η Εκκλησία μας γιορτάζει τον Άγιο Τρύφωνα την 1η Φεβρουαρίου ο οποίος σύμφωνα με τη λαϊκή παράδοση προστατεύει τα αμπέλια και τους αγρούς από τα τρωκτικά και τις κάμπιες.
Την Ημέρα της Υπαπαντής του Χριστού στις 2 Φεβρουαρίου, δε δουλεύουν οι μυλωνάδες στην Κρήτη γιατί την έχουν προστάτιδα. Καθώς αλλάζει ο καιρός, οι αγρότες μπορούν αυτήν την η μέρα να προβλέψουν τις μεταβολές του για τις επόμενες μέρες.
Στις 3 Φεβρουαρίου , του Αγίου Συμεών, οι έγκυες δεν κάνουν δουλειές για να μη σημαδευτεί το παιδί στην κοιλιά τους.
Ο Άγιος Χαράλαμπος στις 10 Φεβρουαρίου, είναι προστάτης και θεραπευτής από τις λοιμώδης αρρώστιες, ο Άγιος Βλάσιος στις 11, προστατεύει τα κοπάδια από τα άγρια σαρκοβόρα και ιδιαιτερα από το λύκο.
Παροιμίες για τον Φεβρουάριο
Άγιε Πολύκαρπε βόηθα το σπόρο να φυτρώσει και να πολυκαρπίσει.
Αν δεν βγει ο Φλεβάρης δεν μπαίνει ο Μάρτης.
Γενάρη και Φλεβάρη καταβολάδα και ξινάρι.
Ο Φλεβάρης αν θυμώσει, μες στο χιόνι θα μας χώσει.
Ο Φλεβάρης κι αν φλεβίζει του Καλοκαιριού μυρίζει, κι αν αλήθεια φλογίσει πόσους σκύλους θα ψοφήσει.
Ο Φλεβάρης κι αν φλεβίζει, πάλι ή άνοιξη μυρίζει μα κι αν τύχη να θυμώσει, μες στα χιόνια θα μας χώσει.
Ο Φλεβάρης κι αν φλεβίσει καλοκαίρι θα μυρίσει κι άμα πει και θυμώσει μέσ” τα χιόνια θα μας χώσει.
Τα χιόνια του Φλεβάρη, βγάζουν τον Μάρτη παλικάρι.
Την Τυρινή και των Βαγιών μπαίνει ο διάβολος στο γιαλό.
Της Κρεατινής τα κομμάτια τα τρώει η Τυρινή και της Τυρινής τα σκυλιά.
Φλεβάρης κουτσοφλέβαρος, και του τσαπιού ο μήνας.
Χιόνια του Φλεβαριού, χρυσάφι του καλοκαιριού.
Πηγές: Εκδόσεις τα ΝΕΑ, Δημοσιογραφικός Όμιλος Λαμπράκη.