Διαχωρισμός αγροτικών τεμαχίων από ξερολιθιά. Πηγή εικόνας: kathimerini.gr

Με τον όρο «ξερολιθιά» ή «ξεροτρόχαλο» εννοούμε την κατασκευή κτισμάτων με λίθους χωρίς κανένα συνδετικό υλικό, με αυτού του είδους της τεχνικής χτισίματος να χάνεται στα βάθη των αιώνων.
Στην Ελλάδα, η ξερολιθιά, είναι χαρακτηριστική στον Αιγιακό χώρο. Συναντούμε πολιτισμούς ξερολιθικών κτισμάτων, όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά σε όλο τον πλανήτη. Από τα νησιά της Βόρειας Θάλασσας και την Ισλανδία, ως τα νησιά του Ειρηνικού Ωκεανού. Ιδιαίτερα εντυπωσιακά είναι τα κτίσματα του Μεγάλου Ζιμπάμπουε στην Αφρική.

Ο χώρος που έχει διαπλαστεί από ξερολιθικές κατασκευές γίνεται τόπος όπου αναπτύσσονται οι ειδικές σχέσεις ανάμεσα στις κοινωνίες και στο φυσικό τους περιβάλλον. Χτίζοντας με απλές, «ξερές» πέτρες, οι άνθρωποι κατόρθωναν να παρεμβαίνουν στον χώρο και να δημιουργήσουν μικρο- περιβάλλοντα και μίκρο–κλίματα τα οποία ήταν πρόσφορα για τα καλλιεργημένα φυτά και τα εξημερωμένα ζώα.

Η ξερολιθιά, στα νησιά του Αιγαίου χρησιμοποιήθηκε για την οριοθέτηση ιδιοκτησιών, για το μάντρωμα των ζώων και για τη συγκράτηση των εδαφών, αφού το χώμα στα νησιά είναι λιγοστό και θα χανόταν χρόνο με το χρόνο εφ’ όσον δεν βρισκόταν τρόπος να αντιμετωπισθεί η διάβρωση του εδάφους από τις βροχοπτώσεις, τις φωτιές και άλλες αιτίες.

Τρόπος κατασκευής:
Για την κατασκευή ενός ξερολιθικού τοίχου χρειάζονται, πάνω απ’ όλα, πέτρες και χρόνος. Περίπου 1 τόνος πέτρες χρειάζεται για κάθε τρέχον μέτρο τοίχου ύψους 1 μέτρου και πάχους, στη βάση, 70 εκατοστών. Όταν χρειάζεται επισκευή ένας ξερολιθικός τοίχος σημαίνει «καθαιρώ εντελώς το τμήμα που έχει υποστεί ζημιές και το ανακατασκευάζω». Ένας έμπειρος τεχνίτης μπορεί να κατασκευάσει από 2 έως 4 m2 ημερησίως, εφόσον διαθέτει καλές πέτρες και επαρκείς στον αριθμό. Είναι σημαντικό, πριν κατεδαφιστεί ένα κομμάτι τοίχου, να υπολογιστεί πόσο μήκος μπορεί να ανακατασκευασθεί στον προβλεπόμενο χρόνο.

Πηγή εικόνας: ayla.culture.gr

Για τη δόμηση της ξερολιθιάς χρησιμοποιούνται πέτρες ανάλογα με τα χαρακτηριστικά τους

Οι πιο μεγάλες σαν πέτρες θεμελίωσης
Όσες, μέτριου μεγέθους, έχουν μια επίπεδη επιφάνεια, σαν πέτρες δόμησης
Οι μικρότερες πέτρες ως πέτρες πλήρωσης
Οι μακρύτερες πέτρες χρησιμοποιούνται ως πέτρες σύνδεσης
Τέλος, άλλες πέτρες χρησιμοποιούνται για επικάλυψη, ανάλογα με τις τοπικές τεχνικές
Πλεονεκτήματα αυτής της τεχνικής:
Οι ξερολιθικοί τοίχοι είναι ένα θαυμάσιο παράδειγμα ανακύκλωσης άχρηστων υλικών, διότι κατασκευάζονται από τις πέτρες που μαζεύονται όταν γίνεται ο καθαρισμός των χωραφιών. Επίσης μπορούν να παραμορφώνονται με την πάροδο των ετών χωρίς να υφίστανται ρωγμές. Έτσι, δεν επηρεάζονται σχεδόν καθόλου από την παγωνιά, ακόμα κι όταν οι μεμονωμένες πέτρες σκάσουν σε μικρά κομμάτια. Η επιβίωση αυτής της αρχαίας μεθόδου χτισίματος επιβεβαιώνεται από την διατήρηση των τοίχων που είναι ζωντανοί ακόμη μάρτυρες αυτής της τεχνικής.

Οι ξερολιθικοί τοίχοι, επίσης, εμπλουτίζουν τα αγροτικά τοπία. Αυτές οι κατασκευές, πολύ καλά προσαρμοσμένες στο περιβάλλον, είναι μάρτυρες της συνεχής ανθρώπινης δραστηριότητας. Η προστασία των ξερολιθικών τοίχων τους, συμβάλλει στη διατήρηση της δομής του τοπίου, μέσα στο οποίο εκτελούν τρεις αποστολές: οριοθέτηση, εμπόδιο και αντιστήριξη. Τοίχοι συνεχόμενοι αποτελούν πραγματικά βιολογικά δίκτυα, που προσφέρουν ευνοϊκές συνθήκες ζωής τόσο στην πανίδα όσο και στη χλωρίδα της περιοχής. Οι κοιλότητες των ξερολιθικών τοίχων προσφέρουν καταφύγιο σε πολυάριθμα είδη ζώων και σε διάφορα είδη φυτών, τα οποία βυθίζουν τις ρίζες τους ή καταλαμβάνουν τους άμεσα γειτονικούς χώρους.

Η ξερολιθιά, εξασκείται, μέχρι και σήμερα, από αγρότες και επαγγελματίες τεχνίτες της πέτρας. Η μετάδοση της παραδοσιακής τεχνογνωσίας στις νεότερες γενιές γίνεται από τους παλαιότερους κατόχους της τέχνης αλλά και από οργανωμένους φορείς εκμάθησης και εξάσκησης. Τα τελευταία χρόνια, πάντως, η συμβολή της στην οργάνωση και συγκρότηση τοπίων και ταυτοτήτων υπογραμμίζεται σε διεθνές επίπεδο όλο και περισσότερο.

Η Διεύθυνση Νεότερης Πολιτιστικής Κληρονομιάς, Υπηρεσία του ΥΠΠΟΑ, αρμόδια για την εφαρμογή της Σύμβασης για τη Διαφύλαξη της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς στην Ελλάδα, αποδίδει ιδιαίτερη έμφαση στην ανάδειξη του ελληνικού αγροτικού τοπίου ως πολιτισμικού αγαθού, καθώς αποτελεί ένα ευρύ πλέγμα πολιτισμικών εμπειριών και βαθιά ριζωμένων στον χρόνο πολιτισμικών πρακτικών, μεταξύ των οποίων και παραδοσιακές τεχνογνωσίες, όπως αυτή της ξερολιθιάς.

Η Τέχνη της Ξερολιθιάς εγγράφηκε:

στο Εθνικό Ευρετήριο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς το 2015.
στον Αντιπροσωπευτικό Κατάλογο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ανθρωπότητας το 2018.
Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν για το άρθρο :

MURS DE PIERRES SECHES-Manuel pour la construction et la refection,Έκδοση του Ιδρύματος για Δράσεις Προστασίας Περιβάλλοντος, Ελβετία 1996
“Η Τέχνη της Ξερολιθιάς”, http://ayla.culture.gr/
Ξερολιθιά, η παγκόσμια, Της Όλγας Χαραμή | Kathimerini». www.kathimerini.gr.

Από xiromeropress

Αφήστε μια απάντηση

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *