Το τραμ ήταν το πιο αγαπημένο και το πιο προτιμούμενο μεταφορικό μέσο των Αθηναίων. Το πιο αγαπητό μεταφορικό μέσον που ταυτόχρονα του έσερναν ουκ ολίγα οι συνήθεις γκρινιάρηδες.
Εκτός από τις ώρες αιχμής, δηλαδή εκτός από τις ώρες που συνέπιπταν με το ωράριο των καταστημάτων, οι μετακινήσεις των επιβατών γινόταν με σχετική άνεση. Τα δρομολόγια -κατά το δυνατόν- τηρούνταν, πολύωρες αναμονές στις ενδιάμεσες στάσεις δεν παρατηρούνταν και όταν το τραμ κατέφθανε λυγιστό και κουνιστό, οι επιβιβαζόμενοι -κατά κανόνα- έβρισκαν θέση να καθίσουν. Τα άνετα καθίσματα ήσαν βαριές μεταλλικές κατασκευές και η πλάτη τους μετακινείτο μπρος-πίσω πολύ εύκολα, ώστε να μην ταξιδεύει ο επιβάτης… ανάποδα. Ήσαν ντυμένα με ένα λεπτό εξωτικό καλάμι μεγάλης αντοχής και ουδέποτε παρατηρήθηκε ξεχαρβαλωμένο κάθισμα. Ήσαν δύο θέσεων στη μια πλευρά του διαδρόμου και μίας για τους… μαγκούφηδες στην άλλη. Από την οροφή, σε όλο το μήκος του διαδρόμου, κρεμόταν ένα λεπτό στρογγυλό δερμάτινο κορδόνι, που το τραβούσε ο επιβάτης και με ένα ξερό «ντον», σαν κουδούνισμα, ειδοποιούνταν ο τραμβαγέρης να κάνει στάση. Οι άνετες συνθήκες μετακίνησης έπαυαν τις «ώρες αιχμής» Το τραμ γέμιζε ασφυκτικά. Οι επιβάτες στέκονταν κολλητοί ο ένας πάνω στον άλλον και το ανθρωπομάνι έφτανε έως έξω από το όχημα, στα σκαλοπάτια, όπου πλήθος επιβατών στέκονταν κρεμασμένοι, πατώντας με το ένα πόδι. Ο φουκαράς εισπράκτορας, που άκουγε μπόλικο βρισίδι, γινόταν ζογκλέρ για να εισπράξει τα εισιτήρια από όλο αυτό το λεφούσι. Πέραν όμως από τα σκαλοπάτια, οι επιβάτες, προκειμένου να φτάσουν εγκαίρως στον προορισμό τους, καταλάμβαναν και κάθονταν και στον οπίσθιο προφυλακτήρα του τραμ, ο οποίος παρά τις απαγορεύσεις χρησιμοποιείτο κατά κανόνα από τους «αγυιόπαιδες».
Δύο τύποι τραμ κυκλοφορούσαν στην πρωτεύουσα. Υποκίτρινα στην αρχή, μετεξελίχθησαν αργότερα σε πράσινα. Ο ένας τύπος ήταν με ημιαίθριο εξώστη, απ’ όπου όρθιος ο τραμβαγέρης το οδηγούσε και είχαν μια φερ φορζέ πορτούλα, ύψους γύρω στους 70 πόντους, ενώ ο άλλος τύπος ήταν μαζεμένος, κλειστός, με υψηλές συρόμενες πόρτες. Στον χώρο του οδηγού υπήρχαν διάφορες επιγραφές με απαγορεύσεις, όπως το «απαγορεύεται το πτύειν», «μην ομιλείτε εις τον οδηγό» και άλλες. Κλασική έμεινε η εμαγιέ πινακίδα, που ήταν σε δύο κομμάτια και πολλοί δεν καταλάβαιναν τι εννοούσε. Έγραφε: «Απαγορεύεται το ανέρχεσθαι και κατέρχεσθαι από το μέρος της ετέρας γραμμής και προ της εντελούς στάσεως»… Πρέπει να μην παραλείψουμε να επισημάνουμε την κομψότητα που είχαν οι κολώνες όπου στηρίζονταν τα ηλεκτροφόρα καλώδια κίνησης. Ήσαν ένα στολίδι στις αρτηρίες της Αθήνας.
Τα τραμ ήταν χωρισμένα σε 16 αριθμημένες γραμμές που κάλυπταν τα Φάληρα με την Καλλιθέα, το Παγκράτι, τα Πατήσια, τους Αμπελοκήπους, το τέρμα Αχαρνών αλλά και τα Σεπόλια, την Κολοκυνθούς, τα Πετράλωνα, το Θησείο και τον Βοτανικό. Σε πολλές πυκνοκατοικημένες περιοχές έσερναν και μια ρυμούλκα για να αυξήσουν τη χωρητικότητα. Ήσαν πολύ όμορφες κατασκευές και είχαν μειωμένο εισιτήριο. Οι γραφικές αυτές ρυμούλκες κάηκαν σχεδόν όλες στη μεγάλη πυρκαγιά του αμαξοστασίου Καλλιθέας, στην Κατοχή.
Όπως προείπαμε, ο λαός αγαπούσε το τραμάκι του. Υπήρχε ένας περίεργος έρωτας ανάμεσα στο άψυχο όχημα και τον επιβάτη. Μπορεί να το έλεγε «σαρδελοκούτι» για τον συνωστισμό, μπορεί να διαμαρτυρόταν για το στρίγκλισμα που έκαναν οι τροχοί του στις σιδηροτροχιές, μπορεί να του έσερνε τα μύρια όσα, αλλά το προτιμούσε από κάθε άλλο μεταφορικό μέσον. Και πρέπει να ευγνωμονούμε τους Αλέκο Σακελλάριο και Χρήστο Γιαννακόπουλο, που με το τραγουδάκι τους «Το τραμ το τελευταίο», σε μουσική Σουγιούλ, το απαθανάτισαν κρατώντας το ζωντανό και σε χείλη γενεών που ουδέποτε το γνώρισαν.
Η κυριαρχία των πράσινων τραμ, που, εδώ που τα λέμε, ήσαν «μπάτε σκύλοι αλέστε», έπαψε όταν το καλοκαίρι του ‘40 ήρθαν τα καινούργια, τα μεγάλα, τα κίτρινα, που έμοιαζαν με οτομοτρίς. Εξοπλισμένα με μπόλικες καινοτομίες, είχαν πόρτες υδραυλικές που ανοιγόκλειναν μηχανικά. Δεν είχαν καμπανάκι, αλλά σειρήνα που ηχούσε και ξάφνιαζε τον κόσμο. Η είσοδος γινόταν από μπροστά και η έξοδος από πίσω και όχι το αντίθετο που συνέβαινε πάντοτε με όλα τα υπόλοιπα συγκοινωνιακά μέσα. Άτεγκτο -πιθανώς από υπερβάλλοντα ζήλο- ήταν το προσωπικό για την πιστή εφαρμογή των καινοτομιών, με συνέπεια συνεχείς προστριβές με τους επιβάτες. Πλήγμα υπέστησαν τα τραμ όταν στην Κατοχή πήρε φωτιά το αμαξοστάσιο Καλλιθέας. Κάηκαν πολλά πράσινα και κίτρινα και σχεδόν όλες οι ρυμούλκες. Οι Γερμανοί εξέλαβαν τη φωτιά ως σαμποτάζ κι εκτελέσανε για αντίποινα 50 ομήρους. Απώλειες σε τραμ υπήρξαν και στις μάχες στο κέντρο της Αθήνας κατά τα Δεκεμβριανά. Οι ΕΛΑΣίτες ανέτρεψαν μερικά και τα μετατρέψανε σε οδοφράγματα (no paseran), που γινόντουσαν εύκολος στόχος στα εγγλέζικα τανκς του Σκόμπι. Τα τραμ συνέβαλαν επίσης να μην υπάρχουν μυστικοί αστυνόμοι, δηλαδή ασφαλίτες, αλλά μονάχα… φανεροί. Διότι καθώς ούτε στην ουρά επιβίβασης στέκονταν, ούτε και εισιτήριο πλήρωναν, αλλά επιδεικνύοντας την υπηρεσιακή τους ταυτότητα έλεγαν «Ασφάλεια», γίνηκαν πασίγνωστοι στους τραμβαγέρηδες, οι οποίοι, άμα τη εμφανίσει τους, ειδοποιούσαν συνθηματικά κάθε ενδιαφερόμενο…
ΤΟ ΠΑΡΟΝ
https://boraeinai.blogspot.gr
