Ο ιερός ναός των Εισοδίων της Θεοτόκου, γνωστός ως Καπνικαρέα, βρίσκεται στη μέση του πεζόδρομου της οδού Ερμού, εκεί πού διασταυρώνεται με την οδό Καλαμιώτου, κοντά στην περιοχή Μοναστηράκι. Η έλλειψη επαρκών ιστορικών πληροφοριών για την μεσοβυζαντινή εποχή στην Αθήνα, δε μας επιτρέπει να παρακολουθήσουμε με χρονολογική ακρίβεια την ιστορία του μνημείου, η οποία φαίνεται να είναι μακρά.
Με την ονομασία του ναού έχει ασχοληθεί η φιλολογική επιστήμη, αλλά δεν έχει δώσει οριστική απάντηση, γι’ αυτό και έχουν προταθεί πολλές ερμηνείες – ετυμολογίες. Η επικρατέστερη άποψη είναι ότι το όνομα Καπνικαρέα συνδέεται με τον ιδρυτή του ναού, ο οποίος πιθανότατα ήταν «Καπνικάριος», δηλαδή εισπράκτορας του καπνικού φόρου. Ο καπνικός φόρος ήταν ο φόρος καπνοδόχου, αφορούσε δηλαδή τις κατοικημένες οικοδομές, από τις οποίες έβγαινε καπνός χάρη στην εστία που χρησιμοποιούσαν για θέρμανση ή μαγείρεμα. Το φόρο αυτό, που είχε καταργήσει εν μέρει η αυτοκράτειρα Ειρήνη η Αθηναία, τον επανέφερε ο αυτοκράτορας Νικηφόρος Α΄(802-811) μαζί με επιπλέον φόρους, που έμειναν γνωστοί στην ιστορία ως «κακώσεις του Νικηφόρου». Πιθανόν, λοιπόν, το «Καπνικάριος» να κατέληξε να είναι οικογενειακό επίθετο, εξαιτίας του επαγγέλματος, και να ανήκε στον κτήτορα του ναού.
Μια δεύτερη ετυμολογική εκδοχή, που συνδέεται με την ονομασία του ναού ως Καπνικαρέα, αναφέρεται στο γεγονός ότι κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας, μετά την πυρπόληση της Αθήνας από τους Τούρκους το 1689, βρέθηκε στο ναό ακέραιη η εικόνα της Παναγίας αλλά «κατακαπνισμένη»
Επίσης, και για την ονομασία του ναού ως Καμουκαρέα ή Καμουχαρέα έχουν προταθεί δύο διαφορετικές ερμηνείες. Η μία είναι ότι, πιθανόν, το όνομα να προήλθε από το ύφασμα, με το οποίο ήταν καλυμμένη η εικόνα της Παναγίας, τον καμουκά ή καμουχά, που ήταν πολύτιμο υφαντό ύφασμα απ’ το οποίο κατασκευάζονταν ποδώσεις εικόνων και του οποίου η τέχνη εξυμνείται στη δημοτική ποίηση, ως ιδιαίτερο προσόν των προκομμένων γυναικών, ως εξής: «Ξέρει κ’ υφαίνει καμουχά και διάζεται βελούδο!». Η δεύτερη εξήγηση είναι η πιθανή γειτνίαση της εκκλησίας με τα εργαστήρια των «καμουκάδων» ή «καμουχάδων», δηλαδή με εργαστήρια που κατασκευάζουν πολύχρωμα μεταξωτά υφάσματα με κλαδωτά σχέδια.
Για τα ονόματα «Καμουχαριώτισσα» ή «Χρυσοκαμουκαριώτισσα» έχει προταθεί ως ερμηνεία η ετυμολογία «κάμνει χάρες = καμουχαριώτισσα», γιατί πιθανόν η εικόνα της Παναγίας έκανε θαύματα – χάρες.
Η ονομασία «Καπνικαρέα» απαντάται ακόμη και σε κύκλους λογίων της εποχής της Τουρκοκρατίας, όταν ο ναός έφερε και το όνομα «Εκκλησία της Βασιλοπούλας», γιατί, σύμφωνα με την παράδοση, πιστευόταν ότι ήταν μια από τις εκκλησίες που έχτισε στην Αθήνα η Αθηναία Ευδοκία, σύζυγος του αυτοκράτορα της Κων/πολης Θεοδοσίου Β’ (408-450), ή η αυτοκράτειρα Ειρήνη η Αθηναία (797-802). Ο θρύλος αυτός εξηγείται με το ότι η σημερινή εκκλησία κτίσθηκε πάνω σε προγενέστερο ναό , του οποίου η οικοδόμηση και φροντίδα αποδίδονταν σε μία από τις δύο αυτές Αθηναίες αυτοκράτειρες.
ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕς kapnikarea.wordpress.com
