Η ιστορία της στάμνας ξεκινά από τη Μέση Νεολιθική περίοδο (5.800-5.300 π.χ.), όταν κατασκευάστηκαν για τη μεταφορά και την αποθήκευση υγρών.
Η στάμνα είχε πολλαπλές χρήσεις και ανάλογα σχήματα σε διάφορες εποχές.
Χρησιμοποιήθηκε για το σερβίρισμα, τη φύλαξη, τη μεταφορά και τη μέτρηση νερού, κρασιού ή λαδιού. Επίσης αποτέλεσε και αντικείμενο παιχνιδιού και σκεύος
για την τέλεση εθίμων. Σήμερα έχουν απομείνει λίγοι παραδοσιακοί αγγειοπλάστες και οι στάμνες έχουν γίνει μουσειακά αντικείμενα παρά είδη
καθημερινής χρήσης.
Να τι διηγείται ένας παλιός αγγειοπλάστης.
Μόνοι μας φτιάχναμε τις πρώτες ύλες, χώματα, λάσπες, χρώματα. Ο πατέρας μου γυρνούσε όλο το νησί και την Ανατολή για να βρει το κατάλληλο χώμα. Είχαμε δικά μας ζώα και το κουβαλούσαμε και κάναμε λάσπες με τα πόδια. Το Δεκαπενταύγουστο κάναμε τσουκαλάκια ,
κανατάκια και φεύγαν όλα. Δουλεύαμε χειμώνα καλοκαίρι. Αγάπησα πολύ την τέχνη μου. Έρχονταν σπουδαστές από ξένα πανεπιστήμια για να σπουδάσουν την Αιγαιοπελαγίτικη αγγειοπλαστική. Τώρα όλα αυτά μου
φαίνονται σαν όνειρο. Έχω όρεξη , αλλά δεν έχω πια δυνάμεις…
ΚΡΗΤΗ-ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ-NELLYS.
Ο βασικός πυρήνας των δημοτικών τραγουδιών περιλαμβάνει στοιχεία κυρίως μη αφηγηματικά, στα οποία κυριαρχεί το συναίσθημα και οι άμεσες αναφορές
στην καθημερινή ζωή, τις χαρές και τις λύπες του λαού που τα δημιουργεί και τα χρησιμοποιεί.
Τόσο στον κύκλο της ζωής ( νανουρίσματα, ταχταρίσματα, μοιρολόγια, ξενιτιάς, γάμου), όσο και στον κύκλο
του χρόνου (κάλαντα,αποκριάτικα) τα δημοτικά τραγούδια είναι αλληλένδετα με τα σχετικά έθιμα.
Φέραν της Γούρνας το νερό,
το κάμαν τρεις βρυσούλες.
Τη μια την πάνε στον Οντά,
την άλλη στ’ αργαστήρια,
την Τρίτη την καλύτερη,
ψηλά στον Αϊ-Γιώργη.
Ούλες πλένουν και χαίρονται,
πλένουν και τραγουδάνε
κι η Μαστροπαναγιώταινα
πλένει και καταριέται:
Ανάθεμά σας γέροντες,
γερόντοι Αραχωβίτες
στοιχειώσατε τον άντρα μου
το Μαστροπαναγιώτη.
