Επιμέλεια: Τιμολέων Ντέμος, φοιτητής Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών

Τα Ακαρνανικά Όρη, ο δεσπόζων ορεινός όγκος στο κέντρο του Ξηρομέρου είναι σημείο αναφοράς για όλους τους κατοίκους της περιοχής. Όμως, κατά πόσο γνωρίζουμε τους οργανισμούς που φιλοξενεί; Στο παρόν άρθρο θα παρουσιαστούν οι τύποι βλάστησης καθώς και κάποια σπάνια φυτά των Ακαρνανικών βουνών, μερικά εκ των οποίων φύονται μόνο εκεί και πουθενά αλλού στον κόσμο!

Το ορεινό συγκρότημα αποτελείται από τις εξής κορυφές (από βορρά σε νότο): Ψηλή Κορφή (1587 μ.), στην περιοχή της οποίας εμφανίζονται οι κορυφές Πύργος (1197 μ.), Περγαντί (1422 μ.), Φλάμπουρα (1453 μ.), Γδύβες (1186 μ.) και Αμαλιαρή (1464 μ). Δυτικά της Ψηλής Κορφής βρίσκονται οι κορυφές Κόκκαλα (952 μ.), Ελάφια (987 μ.), Λημεράκια (1145 μ.), Εννιά Αδέλφια (1137 μ.) και Αγραπιδάκι (1392 μ). Στα νότια υψώνονται οι κορυφές Κορφούλα (1577 μ.) και Προφήτης Ηλίας (1492 μ).

Δάσος ελάτης στον Μπούμιστο

Τα Ακαρνανικά από γεωλογικής πλευράς ανήκουν στην Ιόνια ζώνη. Τα πετρώματα είναι κυρίως ασβεστόλιθος και φλύσχης ενώ κατά θέσεις εμφανίζονται πετρώματα γύψου. Τα στοιχεία του κλίματος όπως η θερμοκρασία, ο άνεμος, οι βροχοπτώσεις καθώς και η τοπογραφία της περιοχής συμβάλλουν στη διαμόρφωση του τύπου βλάστησης. Επίσης η βλάστηση εμφανίζει ποικιλία που μεταβάλλεται ανάλογα το υψόμετρο και την ανθρώπινη παρέμβαση. Έτσι μπορούμε να ξεχωρίσουμε τους παρακάτω τύπους βλάστησης στα Ακαρνανικά Όρη:

Ψευδαλπικά λιβάδια στα Ακαρνανικά
  • Υψόμετρο 55-520 m: Φρύγανα με κυρίαρχο είδος την ασφάκα και την αστοιβίδα

  • 280-620 m: Δάση Ήμερης Βελανιδιάς

  • 280-640 m: Δάση Αριάς

  • 350-750 m: Πουρνάρι, Κέδρα, κουμαριά, ρείκι, μυρτιά

  • 420-920 m: Δάση Πλατύφυλλης Δρυός

  • 1050-1380 m: Δάση κεφαλληνιακής ελάτης

  • 1100-1450 m: Ψευδαλπικά λιβάδια

  • Διάφορες βραχώδεις εξάρσεις που φιλοξενούν φυτά των βράχων

Δάσος Ήμερης Βελανιδιάς


Η χλωρίδα των Ακαρνανικών ανέρχεται στα 807 είδη και υποείδη φυτών μέχρι σήμερα (Καραμπλιάνης 2007) με πολλά κοινά είδη με τα Ιόνια νησιά. Στο παρόν άρθρο θα δούμε φυτά που φύονται μόνο στα Ακαρνανικά και πουθενά αλλού στον κόσμο (ενδημικά) ή έχουν περιορισμένη γεωγραφική εξάπλωση. Πριν παρουσιαστούν τα φυτά πρέπει να αναφέρουμε ότι η ονομασία που αναγράφεται στο καθένα είναι η επιστημονική λατινική.

1) Campanula garganica subsp. acarnanica

Τοπικό ενδημικό υποείδος, δηλαδή το φυτό αυτό φύεται μόνο στα Ακαρνανικά και πουθενά αλλού στον κόσμο. Μέχρι στιγμής έχουν βρεθεί 2 πληθυσμοί του, ένας στις βορειοδυτικές κορφές του Μπούμιστου (100-1200 m υψόμετρο κοντά στο δάσος ελάτης-αριάς) και ένας νέος στις δυτικές κορυφές των βουνών (800 m). Είναι πολυετής πόα με όμορφα κυανά άνθη, ανθίζει από τα τέλη Απριλίου έως τις αρχές Ιουνίου και προτιμά ασβεστολιθικές βραχώδεις πλαγιές. Συνολικά το 2008 καταμετρήθηκαν περίπου 300 ενήλικα άτομα, τα οποία απειλούνται από τα τεχνικά έργα καθώς και από την χρήση της περιοχής από αιγοπρόβατα που μπορεί να επηρεάσουν τους πληθυσμούς του. Το φυτό αυτό υπάρχει παγκοσμίως μόνο στα βουνά μας και πρέπει οι κάτοικοι, οι κτηνοτρόφοι, οι τοπικοί φορείς και οι σύλλογοι να ενημερωθούν για την παρουσία και προστασία του.

Campanula garganica subsp. acarnanica
(Φώτο: Θ. Καραμπλιάνης)

 

2) Centaurea subciliaris subsp. acarnanica

Άλλο ένα φυτό το οποίο εξαπλώνεται σε παγκόσμιο επίπεδο μόνο στα Ακαρνανικά. Έχει βρεθεί στα βόρεια τμήματα του Μπούμιστου και στα κεντρικά και βόρεια τμήματα του ορεινού όγκου. Είναι πολυετής πόα με ψηλό βλαστό (60 εκ.) και ρόδινα άνθη που ανθίζει από τον Ιούλιο έως τα τέλη Αυγούστου. Προτιμά πετρώδη εδάφη, φύεται σε ηλιόλουστα ανοίγματα θαμνώνων με πουρνάρι και φυλλίκι μεταξύ 700-1200 μέτρων υψόμετρο. Το 2008 είχαν βρεθεί εκατοντάδες ή και χιλιάδες φυτά ωστόσο μετά την ισοπέδωση του Περγαντί για να μπουν οι ανεμογεννήτριες, είναι πολύ πιθανό να εξαφανίστηκε από το βουνό. Παρόλο που είναι πολυάριθμο κινδυνεύει από την υπερβόσκηση αφού πολλά φυτά καταναλώνονται από τα ζώα πριν προλάβουν να δώσουν καρπούς και συνεπώς απογόνους.

Centaurea subciliaris subsp. acarnanica
(Φώτο: Θ. Καραμπλιάνης)

 

3) Cerastium illyricum subsp. crinitum

Και το υποείδος αυτό είναι ενδημικό των Ακαρνανικών, το οποίο έχει βρεθεί σε πετρώδεις θέσεις υψομέτρου 500-1200 στα νότια και δυτικά τμήματα των βουνών συμπεριλαμβανομένου και του όρους ΜπούμιστοςΠληθυσμοί του φυτού αυτού βρέθηκαν επίσης στα παλιά χωριά Βάτος και Βάρνακας. Εντοπίζεται σε ηλιόλουστα ξέφωτα βλάστησης που αποτελείται από πουρνάρι, φυλλίκι και ασφάκα. Είναι ένα ετήσιο φυτό ύψους 5-30 cm, με όμορφα λευκά άνθη που ανθίζει από το τέλος Απριλίου έως το τέλος Μαΐου. Όπως και τα προηγούμενα είδη έτσι κι αυτό απειλείται από τα τεχνικά έργα αλλά και την καταπάτηση από το πέρασμα των κοπαδιών.

Cerastium illyricum subsp. crinitum
(Φώτο: Θ. Καραμπλιάνης)

4) Consolida brevicornis

Το φυτό αυτό έχει ευρεία εξάπλωση στα Ιόνια νησιά ενώ στην ηπειρωτική χώρα έχει βρεθεί επιβεβαιωμένα μόνο στα Ακαρνανικά. Συναντάται σε μικρούς πληθυσμούς στις άκρες καλλιεργειών, δρόμων, σε ελαιώνες ή σε εγκαταλελειμμένους αγρούς. Είναι μονοετής πόα με βλαστό 10-40 cm και ρόδινα άνθη που ανθίζει από τα τέλη Απριλίου έως τις αρχές Ιουνίου. Λόγω της παρουσίας του σε καλλιεργούμενες περιοχές κοντά στον άνθρωπο επηρεάζεται άμεσα από την αλλαγή της καλλιέργειας ή του τρόπου με τον οποίο αυτή συντελείται.

Consolida brevicornis στην Κανδήλα
(Φώτο: Θ. Καραμπλιάνης)

5) Crocus speciosus subsp. speciosus

Βολβώδες φυτό (κρόκος) με πολύ όμορφο άνθος. Στην Ελλάδα έχει πληθυσμούς μόνο σε 3 περιοχές, έναν στα Ακαρνανικά, έναν στο Μονοδένδρι Ηπείρου και έναν κοντά στη Μονή Βαρνακόβης βόρεια της Ναυπάκτου. Στα Ακαρνανικά βρέθηκε σε δρυοδάσος κοντά στην Μονή Ρόμβου αλλά και 4 χιλιόμετρα δυτικότερα, σε ένα ρυάκι ανάμεσα σε πουρνάρια. Εκτιμήθηκε το 2007 ότι ο πληθυσμός της Μονής Ρόμβου ήταν περίπου 100 ενήλικα φυτά.

Crocus speciosus subsp. speciosus
(Φώτο: Θ Καραμπλιάνης)

 

 

6) Paeonia mascula subsp russi

Δείτε προηγούμενο σχετικό άρθρο πατώντας εδώ

Paeonia mascula subsp. russi
(Φώτο: Τάσος Καραΐσκος)

7) Acis ionica

 

Μπορούμε να συναντήσουμε το φυτό αυτό στη Ζάκυνθο, την Κεφαλλονιά και την Λευκάδα όπως επίσης και στην Ακαρνανία. Προτιμά ασβεστολιθικά εδάφη, τοποθεσίες βραχώδεις ή πετρώδεις, ανάμεσα σε φρύγανα ή χαμηλή μακκία βλάστηση, πολλές φορές πολύ κοντά στη θάλασσα, αγναντεύοντάς την. Στο Ξηρόμερο μπορούμε το βρούμε στους πρόποδες του όρους Βελούτσα μεταξύ Αστακού-Μύτικα, στον δρόμο μεταξύ Αετού-Αρχοντοχωρίου ανάμεσα σε φρύγανα αλλά και στην περιοχή μεταξύ Μύτικα-Παλαίρου.

Acis ionica

 

8) Melica cupanii

Τo φυτό αυτό καταγράφηκε για πρώτη φορά στον ελλαδικό χώρο στα ορεινά λιβάδια του Μπούμιστου.

9) Scutellaria rupestris subsp. cephalonica

Το βραχόφιλο αυτό φυτό που προτιμά τα ασβεστολιθικά πετρώματα βρέθηκε για πρώτη φορά στην ηπειρωτική Ελλάδα, ενώ προηγουμένως ήταν γνωστό μόνο στα Ιόνια νησιά.

Scutellaria rupestris subsp. cephalonica

 

 

10) Mentha pulegium subsp. cephalonia

Όπως και το προηγούμενο φυτό, έτσι και για αυτό το είδος αγριομέντας που ήταν γνωστό μόνο στα νησιά του Ιονίου, η πρώτη του καταγραφή στην ηπειρωτική Ελλάδα έγινε στα Ακαρνανικά.

Αγαπητέ αναγνώστη μετά από αυτή την σύντομη παρουσίαση μπορούμε να εξάγουμε τα παρακάτω συμπεράσματα:

Τα Ακαρνανικά παρόλο που φαίνονται γυμνά, φιλοξενούν ιδιαίτερα και σπάνια φυτά. Σε συνδυασμό με την πλούσια πανίδα τους αποτελούν μια σημαντική περιοχή για την βιοποικιλότητα της χώρας μας. Έτσι γίνεται ξεκάθαρο ότι τα βουνά αυτά πρέπει να μένουν ανέγγιχτα ή να δέχονται ήπια ανθρώπινη παρέμβαση. Φυτά και ζώα τα οποία ζούσαν και εξελίσσονταν στην περιοχή για χιλιάδες χρόνια μπορεί να χαθούν εν ριπεί οφθαλμού, με την ισοπέδωση των βουνών αυτών(βλέπε Centaurea) . Το γεγονός ότι στην περιοχή μας υπάρχουν οργανισμοί που δεν ζουν πουθενά αλλού στη γη, μας καθιστά τυχερούς αλλά ταυτόχρονα μας επιφορτίζει και  με μεγάλο φορτίο ευθύνης. Έτσι ο καθένας από εμάς, οι πολιτιστικοί σύλλογοι και οι τοπικές αρχές πρέπει να είμαστε ενήμεροι για τον πλούτο που βρίσκεται στον τόπο μας και να τον προστατεύουμε σαν κόρη οφθαλμού.

 Και κάτι τελευταίο, όσο όμορφα και να είναι τα άνθη ενός άγριου φυτού, δεν πρέπει να  τα κόβουμε γιατί του στερούμε την δυνατότητα να αναπαραχθεί. Δεν θέλουμε να στολίζουμε το σπίτι μας για λίγες μέρες ενώ τα βουνά μας να χάνουν σιγά σιγά τα δικά τους στολίδια.

Θέλω να ευχαριστήσω για την καθοδήγησή του στην έρευνα τον διδάκτορα Συστηματικής Βοτανικής και συμπατριώτη μας, κ. Θεοφάνη Καραμπλιάνη.

Πηγές:

  • Δ. Φοίτος, Θ. Κωνσταντινίδης, Γ. Καμάρη, Βιβλίο Ερυθρών Δεδομένων των Σπάνιων και Απειλούμενων Φυτών της Ελλάδας, Τόμος Δεύτερος, Πάτρα 2009

  • Π.Δ. Πλατής,Ταξινόμηση και διαχρονική παρακολούθηση τύπων οικοτόπων και λιβαδικών οικοσυστημάτων στα Ακαρνανικά όρη

  • S. Vlachos, D. Christodoulakis & G. Kamari, The flora of Mount Boumistos (NW Sterea Ellas, Greece): Species list and chorological notes

  • P. Bareka, G. Kamari, Acis ionica (Amaryllidaceae), a new species from the Ionian area (W Greece, S Albania)

  • Δ. Γ. Φοίτος & Γ. Α. Καμάρη, Μαθήματα Γεωβοτανικής, Εκδόσεις Πανεπιστημίου Πατρών, Πάτρα 2009

Από xiromeropress

Αφήστε μια απάντηση

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *