Προυπουλιμικά, μούπε ο γέροντας, το παγγύρ’ γένουντανι τσ’ 8 τ’ Μαϊού. Αλλά φόντι ανακατεύκανι ούλοι με τουν καπνό, δε βουλεύουντανι για γλέντια, ότ’ ήτανι νυχτόημιρα στου χουράφι, άντρις-γ’ναίκις, μ’κροί-τρανοί…΄Εβαλανι, τότι μαθές, οι προυϊσστοί τουν παπά, να κάμ’ συφουνία με τουν Άγιου, να γένιτι του παγγύρ’ τσ’ 26 Σεπτέμβρ’, π’ τέλευαν οι δ’λειές τ’ καπνού…Απ’ ότ’ φαίνιτι ου Άγιους συφών’σι… Τότις, π’ λες,μαζί μι τα βιουλιά κι τα νταούλια, σζ’ άκρ’ τ’ παζαριού, λίγου ξώμακρα, γένουντανι κι η ζουουπανήγυρ’ κι π’λιόντανι κι αγουράζουντανι πράματα, άλουγα και γαϊδουρομούλαρα κι άλλα ζουντανά κι έκανανι οι τζαμπάζ’δ’ς, οι ζουέμπουρ’ να πούμι, κ’σές* δ’λειές. Τα ιπίλοιπα τα ξέρ’ς, μουλόγατα απού μαναχός…
Έστεναν πρόχειρα παραπήγματα, με καδρόνια και πανιά ή νάιλον κι έβαναν από κάτου πραμάτειες, πούχανε για πούλημα, ότι βροχάρης ο μήνας στα τελέματά του. Από κανένας πραματευτής βολεύονταν σε κανιά μισοφκιασμένη οικοδομή ή σε κανιά αδειανή αποθήκη, στη δημοσιά και στο μεϊντάνι του χωριού, όπου διάβαινε και στέκονταν κόσμος. Ερχόντανε και πλανόδιο λούνα Παρκ, με παιγνίδια και κάτι λογάδες αεριτζήδες πόπερναν με διαολεμένα κόλπα –παιγνίδια τάχα- τα τάλαρα και τα δίφραγκα του κοσμάκη. Στις γωνιές της πλατείας οι ζαχαρινάδες με τους πάγκους μπροστά τους, με τα ζαχαράτα και τους μπακλαβάδες. Στα μεγάλα καφενεία έπαιζαν ζυγιές, με κλαρίνα και βιολιά και λαλητάδες ξακουστούς, ‘πως οι Χαλκιάδες*, ο Σαλέας (ο παλιός)*, ο Καρναβάς*, ο Κιτσάκης* κι άλλοι πολλοί… Με την ανάγκη αντάμα στο παζάρι και στη γλύκα του πανηγυριού κι οι καρδιές της νιότης. Κι έβγαινε ο πόθος απ’ τα βλέμματα των κοριτσιώ και των παλικαριώ κι άναβε φλόγα αναμεσός τους. Κι οι νοικοκυράδες πάστρευαν τα σπίτια κι ασβέστωναν τις αυλές κι οι κύρηδες έσφαζαν τ’ αρνί της φαμελιάς το πανηγυριάτικο. Κι ούλοι τοιμάζονταν, σα σήμερα, ότι παραμονή τ’ Αγίου του χωριού, τ’ Αϊ – Γιαννιού του Θεολόγου. Ανήμερα στις 26 Σεπτέμβρη, συφάμελοι και με κάμποσους μουσαφιρέους στους καφενέδες με τις ζυγιές, με κρέας ψητό, τυρί και ψωμί στη μπόλια. Κι οι γονέοι έβαναν στο χορό τις κοπέλες πούχε έρθει ο καιρός τους, να θαρρέψει ο προξενητής. Τα μόμωλα εμείς ρουφάγαμε εικόνες και ζωή, ότι δε μας ακούμπαε η σκιάξη της φτώχιας. Τότες στο Μαχαλά*, με τις ασετυλίνες…
Κ’σές= χρυσές
*Χαλκιάδες: Ο Τάσος Χαλκιάς (πατέρας του Λάκη Χαλκιά) στο κλαρίνο κι ο Φώτης Χαλκιάς στο τραγούδι.
*Σαλέας: Ο Βασίλης Σαλέας, κορυφαίος στο κλαρίνο (θείος του σημερινού), που πέθανε σχετικά νέος(στη φωτογραφία με το κλαρίνο)
*Καρναβάς: Ο Τάκης Καρναβάς, κορυφαίος τραγουδιστής του Δημοτικού τραγουδιού, από την Κανδήλα Ξηρομέρου.
*Κιτσάκης: Ο Αλέκος Κιτσάκης, πασίγνωστος Ηπειρώτης τραγουδιστής.
Μαχαλάς: Σήμερα οι Φυτείες Ξηρομέρου Αιτωλ/νίας
Γράφει: O Παληγεώργος Γεώργιος
πηγη http://mpampini.blogspot.gr
