Το Βρετανικό οχηματαγωγό Empire Dace βυζίζεται στο λιμάνι του Μεσολογγίου χτυπώντας σε νάρκη!Ολη η συγκλονιστική ιστορία!

Στην είσοδο του διαύλου του Μεσολογγίου, πολύ κοντά στο σημείο που βρίσκεται βυθισμένο το «Έσπερος» φέρεται να βυθίστηκε το Βρετανικό οχηματαγωγό Empire Dace στις 1.12.1944.

Το πλοίο μαζί με άλλα 12 ferries κατασκευάστηκε την περίοδο 1940-1941 για λογαριασμό του Βρετανικού Βασιλικού ναυτικού ενώ ένας μικρός αριθμός από αυτά κατασκευάστηκε για λογαριασμό του Τουρκικού ναυτικού.
Κατασκευάστηκαν σαν πλοία μεταφοράς προσωπικού και οχημάτων αλλά είχαν επίσης σχεδιαστεί κατάλληλα στο να ποντίζουν ανθυποβρυχιακά δίχτυα. Το πλοίο είχε μήκος 188 πόδια και 40 πλάτος και έφερε 2 αντιαεροπορικά πυροβόλα . Τα πλοία τύπου “Empire”
είτε κατασκευάζονταν είτε στρατολογούνταν για τις ανάγκες του πολέμου σαν βοηθητικά στόλου, οχηματαγωγά ή πλωτά νοσοκομεία.
Το 716 τόνων φέρρυ φέρεται να εισήλθε στο δίαυλο Μεσολογγίου έχοντας 21 άτομα πλήρωμα, 2 πυροβολητές και μεταφέροντας 100 στρατιώτες, στρατιωτικά οχήματα και καύσιμα. Αν και υποτίθεται ότι η περιοχή είχε καθαριστεί από τα ναρκοπέδια το πλοίο χτύπησε σε νάρκη και βυθίστηκε αμέσως, 20 άτομα από το πλήρωμα, οι δύο πυροβολητές και 56 στρατιώτες σκοτώθηκαν.
Οι Γερμανοί είχαν υποχωρήσει , πρόλαβαν όμως να ναρκοθετήσουν την περιοχή και ο σκοπός τους ήταν φανερά να προκαλέσουν θύματα γιατί η τύχη του πολέμου είχε κριθεί παρά να καλύψουν την υποχώρησή τους. Το ναρκοπέδιο που έστησαν ήταν σε ρηχά νερά μπροστά στο δίαυλο Μεσολογγίου (τις συντεταγμένες κατάφερα να τις αντλήσω από το αρχείο Κώστα Θωκταρίδη) . Αν και το πλοίο είχε πολλά θύματα αρχικά δεν μπόρεσα να εντοπίσω κανένα επιζώντα ή συγγενή επιζώντων ή θυμάτων, Έβαλα μια αγγελία στις 3.12.03 σε ανάλογο φόρουμ του εξωτερικού στο διαδίκτυο και απλώς περίμενα. Και περίμενα αρκετά… Τελικά στις 9.12.04 έλαβα την πρώτη απάντηση από τον Chris Lukk,
o οποίος είχε χάσει τον πατέρα του Εσθονικής καταγωγής στο πλοίο. Επικοινώνησε μαζί μου, έστειλε φωτογραφίες του αλλά δεν γνώριζε κάτι περισσότερο για το ναυάγιο. Μου έγραψε ότι η αγγελία μου ήταν αφορμή να αρχίσει με τις κόρες του να ψάχνει για να μάθει λεπτομέρειες για τον πατέρα του και το ναυάγιο.
Την 27η Σεπτεμβρίου 2005 επικοινώνησε μαζί μου ο Peter Mayers ο οποίος έχασε τον θείο του, 29 ετών τότε, 3ο αξιωματικό πάνω στο πλοίο ονόματι Douglas Whitfield.

O Douglas Whitfield.
Σήμερα είναι θαμμένος στο Αγγλικό νεκροταφείο στο Φάληρο. Μου έστειλε φωτογραφία του μνήματος καθώς και ένα γράμμα που έλαβε η οικογένεια από το φίλο του G Beatson που περιέγραψε τις τελευταίες στιγμές του πλοίου εκείνο το μοιραίο απόγευμα (15:20 όπως ο ίδιος αναφέρει…)
Στο γράμμα μεταξύ άλλων γράφει… « Το ‘Empire Dace’ απέπλευσε από την Πάτρα (Ελλάδα) το απόγευμα της 1ης Δεκεμβρίου . Δύο ώρες αργότερα –στις 3.20- έγινε μια φοβερή έκρηξη και αυτά είναι όλα που θυμάμαι μέχρι να συνέλθω βρισκόμενος μέσα στο νερό. Από το πλοίο μπορούσα να διακρίνω μόνο το φουγάρο και ένα κατάρτι. Το πλοίο πρέπει να βυθίστηκε σε δευτερόλεπτα μετά την έκρηξη της νάρκης »
Στις 8 Νοεμβρίου 2005 επικοινώνησε ο Rik Cunningham ο οποίος περιέγραφε την ιστορία του παππού του που χάθηκε με το πλοίο. Λεγόταν Leonard Gray, ανήκε σε μονάδα πυροβολικού και βρισκόταν στο πλοίο για να μεταφερθεί σε νοσοκομείο γιατί είχε τραυματιστεί ελαφριά. Βρήκε ακαριαίο θάνατο γιατί το κατάλυμά του στο πλοίο ήταν δίπλα στο σημείο της έκρηξης. Μάλιστα υποστήριζε το ακραίο και απίθανο όπως αρχικά θεώρησα σενάριο ότι την νάρκη την τοποθέτησαν εκεί Έλληνες υποστηρικτές των Ναζί. Αυτό μάλλον το υπέθεσε γιατί από το Μάιο του 1944 Αγγλικά ναρκαλιευτικά είχαν καθαρίσει τα περισσότερα ναρκοπέδια και είχαν δημιουργήσει διαύλους ασφαλείας. Η είσοδος στο δίαυλο Μεσολογγίου (φαναράκια) είχε καθαριστεί με επιπλέον σχολαστικότητα αφού ήταν μπροστά στο λιμάνι της πόλης. Προσωπικά πίστεψα ότι το πλοίο ήταν άτυχο και χτύπησε σε παρασυρόμενη νάρκη…
Τέλος επικοινώνησε μαζί μου η Κα Beatson να μου ανακοινώσει ότι ο πατέρας της Geoff Beatson ήταν ο μοναδικός επιζών από το πλήρωμα του πλοίου και σώθηκε από ένα έλληνα ψαρά που τον τράβηξε από τη θάλασσα. Το 2005 που επικοινώνησε μαζί μου, ο πατέρας της ήταν 81 ετών και καλά στην υγεία του όταν όμως την παρακάλεσα να του μεταφέρει κάποιες ερωτήσεις μου έγραψε ότι η υγεία του χειροτέρεψε ραγδαία…
Μια και μόνη αναφορά και μάλιστα έμμεση για το πλοίο βρήκα στο διαδίκτυο.
Στην ιστοσελίδα People’s War site του BBC o κύριος Burditt έχει προσθέσει τις εμπειρίες του.
«Τον Νοέμβριο του 1944 αποσυρθήκαμε από το μέτωπο, νότια της Φλωρεντίας στην Ιταλία. Αφοπλιστήκαμε αφού ο πόλεμος είχε τελειώσει και η μεραρχία μας θα κατευθυνόταν στην Ελλάδα να βοηθήσει στην αποτροπή του εμφυλίου. Οι Γερμανοί είχαν ήδη αποσυρθεί από τα Βαλκάνια. Η μισή ομάδα μας επιβιβάστηκε σε αποβατικά πλοία. Οι άλλοι μισοί επιβιβάστηκαν στο οχηματαγωγό Empire Dace με τα φορτηγά μας. Αν και είχα επιλεγεί να ταξιδέψω με το Empire Dace για κάποιο λόγο άλλαξα με το φίλο μου Lofty. Το πλοίο μας έφτασε με ασφάλεια και μας αποβίβασε στο Μεσολόγγι απέναντι από την Πάτρα. Δύο μέρες αργότερα το Empire Dace θα χτυπούσε σε νάρκη μπαίνοντας στο λιμάνι του Μεσολογγίου. Ο φίλος μου Lofty πλήρωσε με τη ζωή του την αλλαγή της θέσης στα πλοία. Ο τάφος του βρίσκεται στο Πολεμικό Βρετανικό νεκροταφείο στην Αθήνα.
«Alexander George Alldis, πυροβολητής του Βασιλικού πυροβολικού που πέθανε την 1η Δεκεμβρίου 1944 σε ηλικία 20 ετών γράφει στον τάφο του . Δεν θα ξεχάσω ποτέ το φίλο μου και ότι το δικό μου όνομα θα ήταν γραμμένο στον τάφο αυτό αντί γι αυτόν….»
Σε όλες τις ιστορίες πολέμου που ανακαλύπτω ερευνώντας τα ναυάγια υπάρχουν οι πολύ τυχεροί και οι πολύ άτυχοι… Πρωταγωνιστές και «κομπάρσοι» δεν είναι παρά απλά νούμερα χωρίς αξία που γυρνάνε σε μια τεράστια ρουλέτα, θυσιάζονται στο βωμό των συμφερόντων των μεγάλων δυνάμεων για τις κτήσεις, το χρήμα και τη δόξα που τελικά θα πάρουν αυτοί που κινούν τα νήματα και κατευθύνουν τις τύχες των υπολοίπων…

To Εmpire Dace βυθίζεται στο δίαυλο του Μεσολογγίου. Φωτό αρχείου κ.Richard Cox από ιστοσελίδα TYNE BUILT SHIPS http://www.tynebuiltships.co.uk/E-Ships/empiredace1942.html
Empire Dace και Έσπερος
Πέρα από τις αναφορές του λιμεναρχείου Πατρών για το Έσπερος και της Υδρογραφικής Υπηρεσίας σχετικά με τα σημεία που βυθίστηκαν τα δύο πλοία έκανα και επιτόπια έρευνα. Ρώτησα ψαράδες και ηλικιωμένους για τα ναυάγια.
Ένας μου είπε ότι από όσο θυμόταν το φέρρυ βυθίστηκε μέσα από τα φαναράκια, στο δίαυλο και ένας δεύτερος το επιβεβαίωσε αναφέροντάς μου ότι ήταν εκεί μετά τον βομβαρδισμό του Έσπερος –μικρό παιδί ακόμα-και μάλιστα το ψαροκάικο που επέβαινε ανέσυρε τα δύο πτώματα που όπως ανέφερε ήταν καμένα . Άρα το ναυάγιο έξω από τα φαναράκια είναι το Έσπερος.
Όσο κι αν έψαξα για υπολείμματα του Empire Dace δεν βρήκα τίποτα. Στο σημείο που η Υδρογραφική φέρει να υπάρχουν τα υπολείμματα του ναυαγίου δεν υπάρχει ίχνος ναυαγίου.
Κάποια στοιχεία περιέπλεξαν τα πράγματα.
-Υπάρχει αναφορά στο Internet ότι το Έσπερος ανελκύστηκε και πουλήθηκε σε Τουρκική εταιρία και μάλιστα ονομάστηκε ILGAZ.
-Στο βιβλίο του Χρ. Ντούνη για τα ναυάγια στις Ελληνικές θάλασσες φέρεται να βυθίστηκε μέσα στο λιμάνι του Μεσολογγίου και όχι έξω από το δίαυλο. Αυτό θα μπορούσε να εκληφθεί ως λογικότερο αφού το πλοίο είχε καταπλεύσει εκεί για να εκφορτώσει τραυματίες.
Από την άλλη πιο λογικό θα ήταν το Empire Dace να βυθίστηκε στη θέση που σήμερα υπάρχουν τα υπολείμματα του ναυαγίου του «Έσπερος» πλησιάζοντας στο δίαυλο παρά μέσα σε αυτόν. Αφού η περιοχή είχε καθαριστεί από νάρκες ο δίαυλος θα ήταν το μέρος που θα γινόταν πρώτα πρώτα η ναρκαλιεία.
Μάλιστα κάποιοι παλιοί αυτοδύτες που καταδύονταν στη Έσπερος το έλεγαν «φέρρυ». Το σημείο πάλι δεν θα μπορούσε να είναι το ναυάγιο του Empire Dace γιατί το βάθος στο σημείο αυτό είναι 18-19 μέτρα και όπως λένε οι μαρτυρίες των επιζώντων μέρος από το φουγάρο και το κατάρτι του Empire Dace έβγαινε έξω από το νερό όταν κάθισε το πλοίο στο βυθό. Το πιο ψηλό σημείο του φουγάρου–και σύμφωνα με τα σχέδια του πλοίου που κατάφερα να βρώ στην Αγγλία- ήταν μόλις 15.5 μέτρα….
Τα περίεργα γεγονότα συνεχίστηκαν .
Μια ακόμα νάρκη εξερράγη στις 5.12 κοντά στο δίαυλο και ένα ακόμα Βρετανικό πλοίο το αποβατικό LCT Nο 328, χωρητικότητας 640 τόνων επίσης βυθίστηκε.
Το μυστήριο με το Γερμανικό αυτό ναρκοπέδιο και την αποτυχία του καθαρισμού του θα έμεινε άλυτο αν δεν επικοινωνούσε μαζί μου ο κος Χρήστος Δέδες κάτοικος Μεσολογγίου που γνώριζε πρόσωπα και πράγματα πού είχαν εκτυλιχθεί μπροστά στα μάτια του. Ο Κ. Δέδες έχοντας διαβάσει τους προβληματισμούς μου για το ναυάγιο του Empire Dace και τη θέση των υπολειμμάτων του Έσπερος και Empire Dace στο περιοδικό Thalassa που αρθρογραφώ έσπευσε να μου καταθέσει τις δικές του εμπειρίες και γνώσεις. Ο Κος Δέδες είναι ένας άνθρωπος με ενδιαφέροντα για την ιστορία, τα γεγονότα και τον τόπο του. Μου διηγήθηκε λοιπόν τα παρακάτω εξαιρετικά …
Θυμόταν το Empire Dace που είχε καταπλεύσει ξανά στο Μεσολόγγι και μετέφερε οχήματα και πολλούς Ινδούς στρατιώτες με τα τουρμπάνια τους και τις καθαρές στολές τους. Οι εικόνες αυτές είχαν κάνει εντύπωση στα μάτια ενός μικρού παιδιού.
Ήταν εκεί μετά την έκρηξη της νάρκης μέσα σε μια ψαρόβαρκα και σαν αιτία για το θάνατο τόσων πολλών ανθρώπων παράθεσε το γεγονός ότι πολλά καύσιμα διέρρευσαν αμέσως στη θάλασσα και ανεφλέγησαν. Δυστυχώς κάποιοι απελπισμένοι ψαράδες έκοβαν τα δάχτυλα των νεκρών Ινδών που συνήθιζαν να φορούν χρυσά δαχτυλίδια με πετράδια για να τα πουλήσουν. Οι νεκροί ετάφησαν αρχικά στο νησάκι Βασιλάδι και μετά οι Άγγλοι πήραν τα οστά τους για να τα ενταφιάσουν αλλού.
Το απίθανο για μένα σενάριο οι νάρκες να είχαν τοποθετηθεί από Έλληνες επιβεβαιώθηκε από τον Κο Δέδε. Τις νάρκες τις έφεραν από το ναρκοπέδιο του Αράξου ένας ηλικιωμένος κάτοικος της Κάτω Αχαΐας και ένας Μεσολογγίτης που δήλωναν ιδεολόγοι κομμουνιστές και είχαν σκοπό να πλήξουν τα Βρετανικά πλοία που κατέφθαναν συχνά στο Μεσολόγγι αποβιβάζοντας στρατεύματα. Τη νάρκη την περιέγραψε σαν «νιτρογλυκερίνης με 5 καψούλια επαφής» και προφανώς ήταν Ελληνική αμυντική νάρκη που είχε τοποθετήσει το ναυτικό μας στην είσοδο του Πατραϊκού μόλις κηρύχτηκε ο πόλεμος.
Σύμφωνα με τον Κο Δέδε τo πλοίο ανέλαβε να ανελκύσει ο Κων/νος Ευθυμιάδης μεταξύ των ετών 1952 και 1954. Ο επιχειρηματίας αυτός είχε πάρει την εργολαβία να ανελκύσει όλα τα ναυάγια της περιοχής. Κατά την επιχείρηση ανέλκυσης το πλοίο ξαναβούλιαξε 2-3 φορές αλλά τελικά το συνεργείο κατάφερε να το ανελκύσει. Το σκαρί μάλιστα έπειτα από κάποιες μετατροπές έγινε το φέρυ Μελίνα που για πολλά χρόνια ήταν δρομολογημένο στη Γραμμή Ρίου- Αντιρρίου . Μελίνα ονομαζόταν η κόρη του Ευθυμιάδη. Γι αυτό και δεν υπάρχει τίποτα στο βυθό από το «Empire Dace».
Όσον αφορά την ανέλκυση του «Έσπερος» αυτή έγινε με τη βοήθεια πανίσχυρου πλωτού Γιουγκοσλάβικου γερανού ονόματι Λαμπίν έλξεως 350 τόνων, που υπήρξε τότε ο μεγαλύτερος στα Βαλκάνια.. Ο κος Δέδες θυμόταν ότι ο γερανός έκοβε κομμάτια το πλοίο και μάλιστα ένα κομμάτι παρέμεινε για κάποιο διάστημα μισοβυθισμένο στην προβλήτα Τριάντη στο λιμάνι της Πάτρας μπροστά από τους μύλους Αγίου Γεωργίου. Σε εκείνο το κομμάτι του πλοίου ο Κος Δέδες διέκρινε κρεβατάκια βαμμένα άσπρα, φυσικό άλλωστε αφού το «Έσπερος» ήταν νοσοκομειακό πλοίο…
Ο λόγος που υπήρχαν πολλοί Ινδοί στο πλοίο ήταν επειδή στα στρατιωτικά τμήματα που προωθήθηκαν στο Μεσολόγγι και προέρχονταν από το Monte Casino της Ιταλίας και συγκεκριμένα στο 9ο και 11ο τάγματα Ινδών τυφεκιοφόρων Punjabi. Αυτά τα Ινδικά στρατεύματα αποτελούσαν τη ραχοκοκαλιά της 8ης στρατιάς (ποντικοί της ερήμου) , πεζικάριοι που αντιμετώπισαν με επιτυχία τα στρατεύματα του Ρόμελ.
Την πληροφορία έδωσε ο Rich Cunningham τον οποίο ανέφερα παραπάνω και του οποίου ο παππούς Lenoard Gray που είχε υπηρετήσει στο πυροβολικό στην 8η στρατιά στην έρημο της Βορείου Αφρικής έχασε τη ζωή του στο ναυάγιο του «Empire Dace».
Σημ. Σύμφωνα με πληροφορίες που μου έκανε γνωστές ο κ. Άρης Μπιλάλης το ferry Μελίνα δεν ήταν το Empire Dace αλλά το Βρετανικό αποβατικό LCT328 που βυθίστηκε στο δίαυλο Μεσολογγίου λίγο μετά το ατυχές περιστατικό του Empire Dace στις 5 Δεκεμβρίου 1944.
Το πλοίο με κυβερνήτη τον Colin Ernest Polden διατάχτηκε να μεταφέρει στο Κρυονέρι 16 οχήματα με 20 στρατιώτες του τάγματος των Ινδών τυφεκιοφόρων αλλά αφού το μέρος κρίθηκε μη ασφαλές αποφασίστηκε το πλοίο να αποβιβάσει τα οχήματα και τους στρατιώτες στο Μεσολόγγι όπου υπήρχε δίαυλος ασφαλείας για τις νάρκες που είχαν δημιουργήσει τα Βρετανικά ναρκαλιευτικά.
Το πλοίο αφού εισήλθε στο δίαυλο πέρασε δίπλα από το ναυάγιο του Empire Dace το οποίο είχε βυθιστεί πριν μόλις 4 ημέρες και δεν ήταν πλήρως καλυμμένο από τα νερά. Μόλις πέρασε το ναυάγιο ακούστηκε μια ισχυρότατη έκρηξη και η πλώρη του αποβατικού καλύφθηκε από νερά και συντρίμμια. Μετά από λίγο έγινε φανερό ότι το πλοίο είχε χάσει την πλώρη του καθώς και 2 οχήματα. Το πλοίο βυθιζόταν γρήγορα με την πλώρη και διατάχτηκε η καθέλκυση των λεμβών. Κάποια μικρά πλοιάρια με Μεσολογγίτες ψαράδες έσπευσαν σε βοήθεια. Χάθηκαν δύο μέλη του πληρώματος και δεκατρείς Ινδοί στρατιώτες.
Οι παραπάνω πληροφορίες υπάρχουν στα Βρετανικά Αρχεία (National Archives ref: ADM.199/165)
πηγη https://patraikosgulf.wordpress.com