Πριν από λίγα χρόνια , η έξαρση του φαινομένου της παγκοσμιοποίησης, η αύξηση του βιοτικού επιπέδου και της κατανάλωσης θεωρήθηκε ότι συνδυάζεται με την έξαρση των καταθλιπτικών συνδρόμων, είτε ήπιας, είτε περιοδικής ή και πιο βαριάς μορφής, με αυτοκτονίες, ψυχωτικά επεισόδια, κρίσεις πανικού και άλλα παρόμοια.
Τα τελευταία όμως χρόνια, με την έλευση της οικονομικής-ανθρωπιστικής κρίσης , είδαμε την πραγματική» σε αριθμούς , αλλά και γύρω μας εικόνα περί του τα εστί» πραγματικά απόγνωση και εκτίναξη των καταθλίψεων. Άλλωστε και η αριθμητική ανάλυση, δεν δικαίωνε τις εκτιμήσεις των επιστημόνων και των «πάσης φύσεως ειδικών» , μιας και είναι εύκολο μάλλον να φανταστεί ο καθένας ότι οι συνθήκες δύσκολων οικονομικών συνθηκών ή έκτακτων καταστάσεων ακόμη παλιότερα( πόλεμοι, εμφύλιοι, φτώχεια ακραία) στην χώρα μας.
Προκύπτει λοιπόν, μια ανάγκη να διαχωριστεί για να γνωρίζει ο καθένας για τον εαυτό του, αλλά και όλοι μας τι πραγματικά είναι η κατάθλιψη-και τι ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ αντίστοιχα-, οι μορφές της , τι μας προστατεύει, πώς μπορούμε να αντιμετωπίσουμε τις επιπτώσεις της ή και να γίνει παρελθόν.
Η κρίση είναι αυτή που επιδρά ώστε το άγχος και το στρες μέσω της χρόνιας κόπωσης να μεταβληθούν σε καταθλίψεις.
Η κατάθλιψη δεν είναι αυτή που προκαλεί την χρόνια κόπωση, αν και μπορεί να συνυπάρχει μαζί της για ένα διάστημα, ρίχνοντας την ψυχολογία και μαζί και την ποιότητα ζωής του ατόμου, αλλά το αντίθετο συμβαίνει, δημιουργώντας τα καταθλιπτικά συμπτώματα. Αν τα τελευταία κρατήσουν καιρό (το εξάμηνο θεωρείται π.χ. ως μέτρο) και υπάρξουν ψυχικές δυσλειτουργίες τότε θεωρείται ότι χρήζουν αντιμετώπισης. Και κατά την κατάθλιψη υπάρχει αίσθημα κόπωσης, αλλά ως σύμπτωμα και με μικρότερη διάρκεια και πάντως δεν είναι το βασικό.
Συμπτώματα χρόνιας κόπωσης-που διαφέρουν από την υπερκόπωση ή την απλή κόπωση ως προς την διάρκεια και άρα διαγνώνονται και αντιμετωπίζονται-. είναι ο όχι καλός ύπνος, το πρόβλημα ή η έλλειψη αντοχής στη συγκέντρωση και στις καταστάσεις που έχουν στρες από τη φύση τους , ή στις σωματικές ασκήσεις, οι πονοκέφαλοι, πονόλαιμοι, η εξάντληση, οι πόνοι στις αρθρώσεις, αφού αποκλείσουμε πρώτα οργανικούς λόγους (π.χ, φλεγμονές κάπου στο σώμα, προβλήματα με το θυροειδή ή τα επινεφρίδια ή το ακόμη χειρότερο με καρκίνους).
Παρ’ όλα αυτά για τους γιατρούς και τους επιστήμονες πάντα υπάρχει δυσκολία εντοπισμού των λόγων της χρόνιας κόπωσης γενικά( άλλοι π.χ. «ενοχοποιούν την κληρονομικότητα ή χλαμύδια όπως της πνευμονίας, της λοιμώδους μονοπυρήνωσης κ.α.) και ένας λόγος παραπάνω της δυσκολίας στην σύνδεσή της με «κατάθλιψη» για το κάθε άτομο ξεχωριστάπου αντιμετωπίζει ο ειδικός κάθε φορά.
Η θεραπεία μπορεί να περιλαμβάνει και αντικαταθλιπτικά φάρμακα (εκτός από παυσίπονα φάρμακα για πόνους κ.α)- τα οποία αποβάλλονται γρήγορα σύμφωνα με τους ειδικούς-,ειδικά για τον καλό ύπνο, αλλά όταν οι ψυχικές διαταραχές υποχωρούν , θεωρείται ότι και αυτά πρέπει να σταματώνται σταδιακά μέχρι την πλήρη διακοπή και σύντομα σχετικά, ώστε να μην προκαλούν εθισμό, ειδικά στα άτομα με χρόνια κόπωση που δεν τα έχουν «συνηθίσει» ως μη «καταθλιπτικές περιπτώσεις».Να πούμε εδώ ότι συνήθως η χρόνια κόπωση αφορά άτομα που συνηθίζουμε να λέμε τελειομανή, που βάζουν στόχους που δεν είναι εύκολο να κατορθωθούν, ή και αδύνατο, ή υπάρχουν μόνο στην σφαίρα της φαντασίας τους, ή έχουν έντονο αναπτυγμένο το αίσθημα της συνέπειας, της τιμής, της αλληλεγγύης, νοιάζονται πολύ για το τι λένε και σκέφτονται οι γύρω τους, έχουν υποστεί σκληρή πειθαρχία μάλλον σε φάσεις της ζωής τους, και κατά συνέπεια ζουν αγχωτικά διαρκώς.
Γεγονός άσχημο που εμφυτεύεται κυρίως από την παιδική ηλικία, το περιβάλλον-οικογένεια και απαιτεί κατανόηση και συνειδητοποίηση από τον ίδιο τον «ασθενή» για να αλλάξει «μυαλά» ή τρόπο ζωής. Εδώ μπορεί να βοηθήσει πολύ η ψυχοθεραπεία για κάποιο διάστημα , οι αλλαγές και η οργάνωση στον τρόπο ζωής και κοινωνικής δραστηριοποίησης ανάλογα με τις ανάγκες του ασθενή.
Όμως η κάθε περίπτωση είναι ξεχωριστή και υπάρχει αυτό που ονομάζουμε πολυπαραγοντικότητα στην χρόνια κόπωση.Έμφαση επίσης δίνεται σε παράγοντες όπως η άσκηση η εξατομικευμένη και όχι σκληρή (συνήθως περπάτημα, κολύμπι ή αερόβια γυμναστική) ώστε να μην προκαλεί κούραση σωματική όσο γίνεται, η κατάλληλη διατροφή, αλλά κυρίως η οργάνωση της καθημερινότητας, η λιγότερη πίεση, οι δραστηριότητες που γίνονταν πάντοτε να γίνονται στο εξής με πρόγραμμα που να «εξυπηρετεί», η διαχείριση χρόνου, η αποφυγή άσκοπων κοινωνικών δραστηριοτήτων, η συνειδητοποίηση από τον ίδιο το άτομο-ασθενή του ποιοι άνθρωποι και ποια πράγματα τον βοηθούν να ανταπεξέλθει και να «επιστρέψει» ακμαίος. Με την καιρό ο ασθενής εστιάζει λιγότερο στο πρόβλημα και ανακτά τις δυνάμεις και την αυτοπεποίθησή του, εφόσον δεν πρόκειται για ψυχική νόσο πια και το γνωρίζει και ο ίδιος, νιώθοντας όλο και καλύτερα.
Σε αυτά βεβαίως βοηθάει και η γενικότερη εμπειρία ζωής , αφού αλλιώς σκέφτεται ένας νεώτερος από έναν ωριμότερο άνθρωπο, πιο μπερδεμένο και άπειρο, αρκεί να μην μεσολαβήσουν στρεσογόνα περιστατικά , που και αυτά είναι μέσα στη ζωή, αν και ο άνθρωπος που μαθαίνει να παλεύει με το πρόβλημά του και έχει ηττηθεί, δεν θέλει να «την ξαναπάθει» και συνειδητοποιημένα ανακαλεί ή ανακαλύπτει νέους τρόπους για να ξεπεράσει ακόμα πιο δύσκολες καταστάσεις. Τα τελευταία 3 χρόνια υπάρχει ένας σημαντικός αριθμός κόσμου προσερχόμενου σε νοσοκομεία επικαλούμενος κόπωση και καταβολή που δεν γνωρίζει από τι προέρχεται (αναμένονται στατιστικά στοιχεία), αλλά η επίδραση της πολυεπίπεδης κρίσης είναι φανερά καθοριστική σε αυτήν την εξέλιξη.
Στην Οργάνωση-Διοίκηση και την Διαχείριση Ανθρωπίνων Πόρων -πρωτοαναφερόμενο από την επιστήμη της Ψυχολογίας το 1974-,υπάρχει το μεγάλο κεφάλαιο του λεγόμενου «burnout»( «το εργασιακό κάψιμο» στην καθομιλουμένη με ολόκληρες ενότητες-βιβλιογραφία για την επανένταξη στον εργασιακό κύκλο των «ασθενών».
Πρόκειται για απαραίτητο κλάδο, αφού η επιστήμη και οι managersδιαρκώς αναζητούν τρόπους ώστε να μεγιστοποιείται η παραγωγικότητα της εργατικής δύναμης, των επιχειρήσεων και η κόπωση κατανοείται πια ως εργατικό ατύχημα που πρέπει να προλαμβάνεται η να θεραπεύεται, ακόμη περισσότερο να δίνονται κίνητρα ώστε οι εργαζόμενοι να βρίσκουν τρόπους να απολαμβάνουν –έστω και τμηματικά αυτό που καθημερινά κάνουν- και συνολικά να αντλούν ικανοποίηση ή κατά το δυνατόν λιγότερη δυσαρέσκεια ανά τομέα ή κομμάτι με το οποίο απασχολούνται.
Και με τη τροπή που έχουν πάρει τα πράγματα σήμερα στον εργασιακό χώρο, δημόσιο και ιδιωτικό παντού στην Ελλάδα( που μας αφορά) αλλά και στο εξωτερικό, είναι ανάγκη να εφαρμοστούν τεχνικές από ανθρώπους που γνωρίζουν να τις εφαρμόσουν και να προλαμβάνεται το φαινόμενο της αντιμετώπισής τους από ειδικούς υγείας (ψυχιάτρους, ψυχολόγους κτλ) γιατί εκτός του κόστους για το σύστημα , το κυριότερο είναι η αποφυγή του ανθρώπινου πόνου , της καταβολής και της χρόνιας κόπωσης και ακόμα χειρότερα η μετατροπή περιπτώσεων σε ψυχικές νόσους –που δεν είναι αρχικά- , αλλά τα σύνθετα και δυσεπίλυτα οικονομικά κυρίως προβλήματα του καιρού στη χώρα τις έχουν κάνει να φτάσουν σε αυτό το σημείο.
Η υπερβολική αύξηση των αυτοκτονιών και τα ποσοστά των ανθρώπων που ζουν σε κατάσταση «κατάθλιψης σε ύπνωση» που μπορεί να περιπέσει στο αμέσως επόμενο, της φυσικής κατάθλιψης, ή σε ακόμα χειρότερες καταστάσεις, μανίας ή κρίσης πανικού , χωρίς να υπάρχει οργανικό υπόβαθρο (κάτι πολύ λυπηρό αν το σκεφτεί κάποιος),είναι επίσης υπερβολικά πολλά και η τάση δείχνει να μην αναστρέφεται επί χρόνια (αντίθετα μάλιστα), γεγονός που τρομάζει τον καθένα.Για όλους αυτούς τους λόγους λοιπόν, είναι σημαντικό να γνωρίζουμε όλοι κάποια βασικά πράγματα ώστε και τους εαυτούς μας να βοηθάμε, αλλά και τους γύρω μας να κατανοούμε ή να μπορούμε να βοηθήσουμε ειδικά σε φιλικό ή στενό οικογενειακό κύκλο.
Την εποχή αυτή μάλιστα που όλο και περισσότεροι αντιμετωπίζουν τέτοια προβλήματα και τα προβλήματα περιπλέκονται οι «ταμπέλες» δεν βοηθούν είτε τις θέτουμε στον εαυτό μας είτε στους άλλους .Τελικά δεν έχουν και νόημα αφού είναι τέτοιο το κομμάτι του πληθυσμού που υποφέρει και τόσο εναλλασσόμενες οι σταθερές μας, του «υγιούς» και του «αρρώστου» (το βλέπουμε όλοι γύρω μας), από τα άτομα που γνωρίζαμε ή συναναστρεφόμαστε, που η μόνη σταθερή επιδιωκόμενη βάση για τον περισσότερο κόσμο πια έχει φτάσει να θεωρείται το ζήτημα της φυσικής υγείας και της ανεκτής-καλής ή καλύτερης οικονομικής κατάστασης.
Φώτης Παπαϊωάννου
Κοινωνιολόγος,
Απόφοιτος Εθνικής Σχολής Δημόσιας Υγείας στην Οργάνωση – Διοίκηση
πηγη http://e-maistros.gr
